Akut Stres BozukluÄŸu Nedir? Belirtileri Nelerdir?

 

Akut stres bozukluÄŸu, kiÅŸinin hayatını tehdit ettiÄŸine inanılan herhangi bir olay karşısında yaÅŸanabilecek normal bir tepkidir. Akut stres bozukluÄŸu (ASB) travmatik bir olayın ardından 1 ay içinde ortaya çıkar, en az 3 gün ve en fazla 30 gün sürmesi beklenir. Belirtilerin 1 aydan fazla sürmesi durumunda travma sonrası stres bozukluÄŸu (TSSB) olarak deÄŸerlendirme yapılır.

Akut Stres BozukluÄŸu Nedir?

“Akut stres bozukluÄŸu nedir?” sorusu merak edenler için aÅŸağıdaki ÅŸekilde yanıtlanabilir:

Travma yaratacak bir olaydan sonraki haftalarda kiÅŸide akut stres bozukluÄŸu olarak adlandırılan bir anksiyete bozukluÄŸu geliÅŸebilir. ASB’li kiÅŸiler, travma sonrası stres bozukluÄŸuna benzer semptomlar sergiler. Ancak belirtileri benzer olsa da ASB ile TSSB farklı bir psikolojik rahatsızlıktır. Akut stres bozukluÄŸu ve TSSB farkı aÅŸağıdaki gibi özetlenebilir:

Akut stres bozukluÄŸu süresi 3 ile 30 gündür. Travma sonrası stres bozukluÄŸunun ise en az 30 gün sürmesi beklenir. Her iki durum da aynı semptomları paylaÅŸsa da ASB kiÅŸinin yaÅŸadığı semptomların sayısına göre teÅŸhis edilir. TSBB ise kiÅŸinin çeÅŸitli semptom türlerinin her birinden minimum sayıda uygulanabilir semptomlara sahip olmasını gerektirir.

Akut Stres BozukluÄŸu Belirtileri Nelerdir?

Akut stres bozukluÄŸu belirtileri ve bu belirtileri sıklığı her birey özelinde farklı gözlemlenir. Akut stres bozukluÄŸunu tanımlamaya yardımcı belirtiler aÅŸağıdaki gibidir:

• Çaresizlik,
• En ufak sese irkilmek,
• Geçmeyen baÅŸ dönmeleri,
• Hızlı kalp atışı,
• Karamsarlık,
• KiÅŸinin yaÅŸadığı travmatik anı, geçmiÅŸe dönüÅŸler (flashback) ya da rüyalar halinde yaÅŸaması. Örnek vermek gerekirse deprem travması geçirmiÅŸ kiÅŸinin deprem senaryoları kurmayı bırakmaması ÅŸeklinde gözlemlenebilir.
• Olumsuz ruh hali (KiÅŸi genel olarak umutsuz, yıpranmış ve üzgün görünür.),
• Sürekli deprem olacakmış hissini yaÅŸama,
• Travmatik olayla ilgili tüm sorulardan, düÅŸüncelerden ve olay hakkında konuÅŸmaktan kaçınma,
• Uykusuzluk,
• Zaman zaman gerçeklikten kopuÅŸ.

Akut Stres BozukluÄŸu Nedenleri Nelerdir?

Akut stres bozukluğu vakaları, travmatik olarak adlandırılan olaylardan sonra gelişebilir. Yaşanan travmalardan sonra profesyonel destek almak bu belirtilerin azaltılmasında destekleyicidir. Akut stres bozukluğunun nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Aile içi istismar,
• Cinsel saldırılar ve tecavüzler,
• Deprem, sel, toprak kayması, çığ, yangın, volkan, fırtına gibi doÄŸal afetler,
• Motorlu taşıtlarla yapılan kazalar,
• Ölüm,
• Ölüm korkusu yaÅŸama,
• Ölümcül bir hastalığa yakalanma.

YaÅŸanılan her olay kiÅŸiden kiÅŸiye farklılık gösterdiÄŸinden olayların etkileri de kiÅŸi özelinde farklıdır. ÖrneÄŸin deprem yaÅŸadıktan sonra birey bu durumdan etkilenip akut stres bozukluÄŸuyla mücadele etmek zorunda kalır. Ancak aynı olan diÄŸer bireyi hiç etkilemeyebilir.

Kimler Akut Stres Bozukluğu Riski Altındadır?

Travmatik bir olayın deneyimlenmesinin ardından herkeste ASB geliÅŸebilir. ASB riski altında kiÅŸiler aÅŸağıdaki gibi özetlenebilir:

• GeçmiÅŸte travmatik bir olay yaÅŸayan, tanık olan kiÅŸiler,
• TSSB öyküsü,
• Bazı zihinsel problem türlerinin geçmiÅŸi,
• Travmatik deneyimler sırasında dissosiyatif semptom öyküsü.

Akut Stres BozukluÄŸu ile BaÅŸ Etmek için Neler Yapılabilir?

KiÅŸi yaÅŸadığı travmatik olayın ardından 1 ay içinde yukarıda belirtilmiÅŸ olan semptomlardan dokuzunu veya daha fazlasını geliÅŸtirirse bu ASB’na iÅŸaret eder. Bu dönemde farkındalık temelli tekniklerin uygulanması yaÅŸanacak kaygı ve stresin yönetilmesinde yardımcı olabilir. Bunun yanında terapist yardımcı ile kiÅŸinin bireysel ihtiyaçlarına yönelik terapi planı oluÅŸturulabilir. Akut stres bozukluÄŸu durumunda uygulanacak olan terapiyle yaÅŸanan semptomları azaltmak, kiÅŸinin baÅŸ etme mekanizmalarını iyileÅŸtirmek travma sonrası stres bozukluÄŸu durumunu önlemek amaçlanır.

Tedavi ve BaÅŸa Çıkma Mekanizmaları Nelerdir?

Akut stres bozukluÄŸunu tedavisini gerçekleÅŸtirmek ve kiÅŸinin yaÅŸadığı semptomlarım TSSB’na dönüÅŸmesini önlemek adına uygulanan birkaç farklı yaklaşım bulunur. Travma odaklı uygulanan biliÅŸsel davranışçı terapi en etkili tedavi kabul edilir. Bu yöntemle duygu, düÅŸünce ve davranışlara yoÄŸunlaşılan farkındalık egzersizleri, rol yapma egzersizleri, kiÅŸinin korkusu olan durumlarla yüzleÅŸmesini saÄŸlama aÅŸaması ve rahatlama egzersizleri uygulanır. Akut stres bozukluÄŸu için kullanılan bir baÅŸka tedavi ÅŸekli de reçeteli ilaç kullanımıdır. Travma sonrası stres bozukluÄŸu geliÅŸtirme riskinin ve daha uzun süreli yaÅŸanacak semptomlar yaratma riskinin artması nedeniyle ilaç kullanımı tercih edilebilir.

Özetle akut stres bozukluÄŸu için uygulanan terapi seçenekleri ÅŸunları içerebilir:

• BiliÅŸsel davranışçı terapi (BDT),
• Farkındalık,
• Ä°laçlar.

Akut Stres BozukluÄŸunu Önlemek Mümkün mü?

Akut stres bozukluÄŸu tedavisi süreci öncesinde yaÅŸanma riskini azaltmak için izlenebilecek yollar aÅŸağıdaki gibi özetlenebilir:

• Aile ve arkadaÅŸlardan destek talep etmek,
• Etkili baÅŸa çıkma mekanizmaları öÄŸrenmek ve geliÅŸtirmek,
• Genel zihin saÄŸlığını korumak,
• KiÅŸinin mesleÄŸi travmatik olaylar yaÅŸanma riski taşıyorsa ön-hazırlık eÄŸitimi,
• Travmatik bir olayın ardından bir ruh saÄŸlığı profesyonellerine danışmak.

Neler Yapılmalıdır?

Diyafram nefesi: Gün içinde en az 5 tam nefes ÅŸeklinde alınan diyafram nefesiyle vücuda giren oksijen sempatik sinir sistemini parasempatik sisteme geçirmeye yardımcı olacaktır.

Çevre beden farkındalığını güçlendirmek artırmak: Etrafta zihinde rahatsızlık ve stres uyandırmayan beÅŸ objenin adını zihinde tekrarlanmak, objelere odaklanmak veya duyu organlarını harekete geçirmek de iyi gelecektir.

Akut Stres BozukluÄŸu Ne Kadar Sürer?

“Akut stres bozukluÄŸu ne kadar sürer?” diye merak ediyorsanız akut stres bozukluÄŸunun travmatik olaydan sonra 2 gün gibi bir sürede ortaya çıktığını ve genellikle 30 gün kadar sürdüÄŸünü bilmelisiniz.