Anafilaksi Nedir? Anafilaksi Belirtileri Nelerdir?

 

Anafilaksi, aniden ortaya çıkar ve hayati risk taşır. Bu durum kiÅŸinin bağışıklık sisteminin alerjene gösterdiÄŸi aşırı duyarlılıktır. Dünya SaÄŸlık Örgütü tarafından sunulan verilerine göre; yetiÅŸkinlerde anafilaksi görülme sıklığı 100.000 kiÅŸide 50 ile 112 arasında deÄŸiÅŸmekte. Buna karşın 0-4 yaÅŸ arası dönemde daha sık ortaya çıkmakta. Nefes almada zorluk, vücutta ÅŸiÅŸme, kaşınma ve bayılma gibi belirtilere yaratan bu durum genellikle böcek sokmaları, besinler ve ilaçlar nedeniyle olur. Bu durumu yaÅŸayan kiÅŸilerin vakit kaybetmeden tedavi olması önemlidir. Alerjisi bulunan hastalar da yanlarında otoenjektör taşımalıdır.

Anafilaksi Nedir?

“Anafilaksi nedir?” sorusu merak edenler için ÅŸu ÅŸekilde yanıtlanabilir: Hızlı bir ÅŸekilde ortaya çıkan ve ölüme sebebiyet verebilen ciddi sistemik bir alerjik reaksiyondur. Anafilaksi ölüm oranı genellikle tanı ve tedavide gecikme, yanlış tedavi uygulama ya da hastanın tedaviye yanıt vermemesi durumlarında görülür. KiÅŸinin yaÅŸamı için tehdit oluÅŸturan bir durum olduÄŸundan her branÅŸtan hekimin bulguları bilmesi ve ilk tedaviyi gerçekleÅŸtirmesi önemlidir.

Anafilaksinin Belirtileri Nelerdir?

Anafilaksi belirtileri genellikle uyaranla karşılaÅŸtıktan sonraki 2 saat içinde görülür. Bu süreç birkaç dakika kadar kısa ya da bazı durumlarda 4-6 saat kadar uzun sürebilir. Bu durumun yaÅŸanmasında en az 2 organ ya da sistem tutulumu gerçekleÅŸir. Bu reaksiyona dahil olan organ ya da sisteme göre de belirtiler farklılık gösterir. Tutulumun en sık görüldüÄŸü organ/sistem deridir. Ancak cilt bulguları görülmeyen %10’luk bir hasta grubu da bulunur. Anafilaksinin belirtileri aÅŸağıdaki gibi özetlenebilir:

• Ağız içinde yoÄŸun bir tükürük birikimi,
• Burunda kaşıntı, akıntı ve hapşırma,
• Çarpıntı,
• Dilde ya da küçük dilde büyüme,
• Gözlerde kızarma, sulanma ve kaşınma,
• Gözler ve dudakların ÅŸiÅŸmesi,
• Herhangi bir uyaran karşısında ayak tabanı, avuç içleri, kasıklarda kaşınma ve yanma,
• Dışkı, idrar kaçırma,
• Ä°shal,
• Karında kramp,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Nefes almada güçlük,
• Öksürük,
• Ölüm korkusu,
• Ölüm,
• Seste kalınlaÅŸma,
• Tansiyonun düÅŸmesi ve bayılma,
• Vücutta yaygın kaşıntı, kabarıklık ve kızarıklık,
• Zonklayan baÅŸ aÄŸrısı ve baÅŸta dönme.

Anafilaksinin Nedenleri Nelerdir?

Anafilaksi nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Nedenler coÄŸrafi bölgeye ve topluma göre farklılık gösterir. Bununla birlikte durumun yaÅŸanmasında tetikleyici olan böcek sokmaları, besinler ve ilaçlardır.
• Özellikle yaÅŸlılarda herhangi bir neden bulunamayan Ä°diyopatik anafilaksi de bulunur.
• YetiÅŸkinlerde görülen anafilakside ilaçlar etkiliyken çocuklarda besinler ilk sıradadır.
• YetiÅŸkinlerde anafilaksiye neden olan ilaçlar aÄŸrı kesiciler ve romatizma ilaçlarıdır.
• Çocuklarda anafilaksiye neden olan ilaçlar penisilinlerdir.
• YetiÅŸkinlerde anafilaksiye neden olan besinler deniz ürünleridir.
• Çocuklarda anafilaksiye neden olan besinler fındık, yumurta, sığır eti, mercimek, yer fıstığı, nohut, kestane, pirinç ve süttür.
• Böcek sıkmaları içinde arı sokmaları da önemlidir.

Anafilaksi Tanı Kriterleri Nelerdir?

Anafilaksi tanısı için belirtiler yeterlidir. Bunun yanında tanı, anafilaksinin kritik seyri sebebiyle hızlı bir ÅŸekilde klinik olarak konulur ve laboratuvar testleri tanıda sınırlıdır. Tanı fiziki muayene ve öyküye dayanır. Öyküde durumun ne zaman, nasıl geliÅŸtiÄŸi, ne kadar sürdüÄŸü, nasıl belirtiler gösterdiÄŸi, tedavi uygulanıp uygulanmadığı, duruma neden olabilecek tetikleyiciler hakkında bilgiler alınır. Anafilaksi tanı kriterleri ise aÅŸağıdaki gibidir:

1.Dakikalar ya da saatler içinde ortaya çıkan mukoza, deri ya da her ikisine ait tutulum belirtileri (bu belirtiler kaşıntı, ürtiker, kızarıklık, dil ya da dudakta ÅŸiÅŸliktir.)

A. Solunumda bozulma

B. Kan basıncının azalması ya da uç organ fonksiyon bozukluÄŸu belirtileri.

2.Hastanın olası alerjenle karşılaÅŸmasının ardından dakikalar ya da saatler içinde:

A. Deri, mukoza ya da her ikisine ait tutulum belirtileri (bu belirtiler kaşıntı, ürtiker, kızarıklık, dil ya da dudakta ÅŸiÅŸliktir.)

B. Solunumda bozulma

C. Kan basıncının azalması ya da uç organ fonksiyon bozukluÄŸu belirtileri.

D. Ä°natçı gastrointestinal belirtiler (kusma, kramp tarzı karın aÄŸrısı gibi)

3.Hasta için bilinen bir alerjen ile karşılaÅŸtıktan sonra (dakikalar ya da saatler içinde kan basıncının düÅŸmesi

A. Bebek ve çocuklarda yaÅŸa uygun sistolik kan basıncının düÅŸmesi veya sistolik kan basıncının >%30 düÅŸmesi,

B. YetiÅŸkinlerde kan basıncının <90 mmHg veya hastanın bazal deÄŸerinden >%30 düÅŸmesi.

Anafilaksinin Tedavisi Nasıl Olur?

Anafilaksi tedavisi hızlı bir ÅŸekilde uygulanmalıdır. Tedavi için takip edilmesi gereken adımlar aÅŸağıdaki gibidir:

• Anafilaksi durumunda kiÅŸinin bacakları gövde hizasından yukarıda olacak ÅŸekilde sırt üstü yatırılması önemlidir. Bu havayolunun açık tutulmasını saÄŸlar.
• Anafilaksi durumunda kiÅŸinin ayakta ya da oturur tutulması ölüme yani boÅŸ ventrikül sendromuna yol açabilir.
• Anafilaksi durumunda olan hamilelerin sol yana doÄŸru yatırılması gerekir. Kusma olması durumunda da kiÅŸinin başı yana dönük olmalıdır.
• Bu süreçte kiÅŸinin tetikleyiciyle teması kesilmelidir. Arı sokması durumunda iÄŸne parçalanmadan çıkarılmalıdır. Durum besinden kaynaklıysa ağız yıkanarak temizlenmelidir. Damar yolundan verilen ilaç durumunda da ilaç hızlıca kesilmelidir.
• Tedavi adına verilmesi gereken ilk ilaç adrenalindir.
• Öncesinde anafilaksi geçirmiÅŸ kiÅŸilerin adrenalin otoenjektörü hep yanında olmalıdır.
• KiÅŸiye destek olması adına oksijen verilmesi de önemlidir.
• Acil tedavi uygulandığında kiÅŸideki belirtiler tamamen düzelse de solunum yakınması bulunan kiÅŸilerin 6-8 saat, dolaşım bozukluÄŸu olan kiÅŸilerin de 12- 24 saat hastane ortamında izlenmesi önemlidir.

Anafilaksi Önlemek Ä°çin Neler Yapılmalıdır?

Anafilaksi karşısında alınabilecek en iyi önlem reaksiyona neden olan maddelerden kaçınmaktır. Bunun yanında kiÅŸinin durumunu belirten tıbbi uyarı kolyesi ya da bileziÄŸi takması önemlidir. KiÅŸi yanında reçeteli ilaçlarını içeren acil durum çantası taşımalıdır. Çantada olması gereken otoenjektörün son kullanma tarihi de sıklıkla kontrol edilmelidir. KiÅŸi tüm doktor kontrollerinde doktoru kullandığı ilaç reaksiyonları konusunda uyarmalıdır. Böcek sokmalarına alerji olması durumunda çimlere çıplak ayakla basılmamalı, koku sürmemeli, parlak renklerden kaçınmalı, uzun kollu giyinmeli, açık havada kutu içecek içilmemelidir. Gıda alerjisi durumunda tüketilen tüm gıdaların etiketleri detaylıca okunmalıdır.