Ani Başlangıçlı Zihin İşlevi Bozukluğu: Deliryum Nedir?

 

“Deliryum nedir?” genellikle demans yani bunama ile benzer belirtiler gösterir ve daha çok 65 yaÅŸ üzeri kiÅŸilerde görülür. Ani baÅŸlangıçlı olan ve zihin iÅŸlevlerinde bozulma yaratan deliryum; hiperaktif, hipoaktif ve karma olmak üzere üç farklı türe sahiptir. Bu durumuna sebebiyet veren rahatsızlığın düzelmesi ile deliryum belirtileri kaybolmaya baÅŸlar. Kalıcı bir hasara neden olmayan bu durum beraberinde demans gibi nörolojik hastalığın varlığında durumu ÅŸiddetlendirebilir. Bu durumun hastaneden yatan hastalarda görülmesi ile deliryum ölüm oranı %10-30 olarak artmasına neden olabilir.

Deliryum Nedir?

“Deliryum nedir tıp literatüründe nasıl tanımlanır?” diye merak ediyorsanız deliryumun bilinç bulanıklığı ile karakterize bir sendrom olduÄŸunu bilmelisiniz. Toksik psikoz, akut beyin yetmezliÄŸi, akut organik beyin sendromu gibi isimlere de sahiptir. Genellikle hastanede yatan kiÅŸilerde görülür. Bu duruma sebebiyet veren duruma zamanında müdahale edilmediÄŸinde ölümcül olabilir.

Deliryum Türleri Nelerdir?

Deliryum hastalığı türleri aÅŸağıdaki gibidir:

Hiperaktif deliryum: En kolay tanınan deliryum tipidir. Hasta yatağında duramaz, bunalır, hareketliliÄŸi artar, ruh hali hızlı bir ÅŸekilde deÄŸiÅŸir, ajitasyon ve halüsinasyonlar görülür.

Hipoaktif deliryum: Bu tabloda kiÅŸinin bilinç durumu uykuya meyilli olur. Hasta etrafa karşı kayıtsız görünür ve motor aktivite azalır.

Karma deliryum: Hem hiperaktif hem de hipoaktif tablo birlikte görülür ve yer deÄŸiÅŸtirir. Toplumda sık olarak karma ve hipoaktif deliryum gözlenir.

Deliryum Belirtileri Nelerdir?

Deliryum belirtileri aÅŸağıdaki gibi özetlenebilir:

• Ani baÅŸlangıçlı bilinç deÄŸiÅŸiklikleri,
• Dikkat bozukluÄŸu,
• Hastanın bulunduÄŸu yeri, zamanı ve kiÅŸileri tanımada zorluk çekmesi,
• Hafıza sorunları,
• Bunaltı,
• Hastanın yatağından çıkmak istemesi,
• Huzursuzluk,
• Halüsinasyon görme.

 

Bu belirtiler gün içinde deÄŸiÅŸiklik göstererek daha iyi ya da daha kötü seyirde ilerleyebilir. Belirtilerin tümü altta yatan rahatsızlık durumunun baÅŸlaması ile birlikte ani geliÅŸir ve 7-10 gün sonra geçer.

Deliryum Nedenleri Nelerdir?

Beyindeki sinyallerin normal gönderimi ve alımı bozulduÄŸunda deliryum oluÅŸur. Bu bozulmaya beyni savunmasız bırakan ve beyindeki arızayı tetikleyen faktörler neden olur. Olası deliryum sebepleri aÅŸağıdaki gibidir:

• Alkol ve madde kullanımı,
• Anestezik ilaçlar, antikolinerjik ilaçlar, opiat aneljezikler (aÄŸrı kesiciler) gibi ilaçlar,
• Böbrek ve karaciÄŸer deÄŸerlerinin yükselmesi,
• Ä°drar yolu enfeksiyonu, zatürre, grip ve yara yeri enfeksiyonu gibi enfeksiyonlar,
• Ä°nme, beyin kanaması gibi beyin damarlarındaki kan akımını etkileyen nörolojik durumlar,
• Kalp yetmezliÄŸi, ritim sorunları gibi kardiyolojik sorunlar,
• Kan ÅŸekeri yüksekliÄŸi, kan ÅŸekeri düÅŸüklüÄŸü,
• Kandaki mineral oranının bozulması,
• Karbon monoksit, siyanür veya diÄŸer zehirler gibi bir toksine maruz kalma,
• Uyku yoksunluÄŸu,
• Yetersiz beslenme, vitamin eksiklikleri veya dehidratasyon.

Deliryum Risk Faktörleri Nelerdir?

Deliryum risk faktörleri ise aÅŸağıdaki gibidir:

• 65 yaÅŸ üzerinde olmak,
• Alkol ve madde kullanılması,
• Anestezi almak,
• Büyük kemik kırıkları gibi ameliyatların sonrasındaki ilk 10 gün,
• Çoklu tıbbi problemlerin varlığı,
• Demans, beyin kanaması, felç geçirme veya parkinson gibi nörolojik bir rahatsızlığa sahip olmak,
• Görme veya iÅŸitme bozukluÄŸu,
• Narkotik aÄŸrı kesiciler, benzodiazepin ve antikolinerjik etkili ilaçların kullanılması,
• Önceki deliryum atakları,
• Uyku –uyanıklık döngüsünün bozulması.

Deliryuma Neden Olan Hastalıklar Nelerdir?

Deliryuma neden olan hastalıkları 4 farklı grupta incelenmek mümkün.

1-Doğrudan beyinle ilgili hastalıklar:

• Kanama, geçici iskemik inme, inme gibi beyin damar hastalıkları,
• HIV, menenjit, tüberküloz, ensefalit gibi kafa içi enfeksiyonlar,
• Kafa travmaları,
• Epilepsi,
• Kafaiçi yer alan tümör, abse gibi durumlar.

 

2-Sistemik hastalıklar:

• Sepsis, idrar yolu enfeksiyonu, pnömoni, sıtma ve tifo gibi enfeksiyonlar,
• Kanserin uzak etkisi, karaciÄŸer hastalıkları, elektrolit bozuklukları gibi metabolik hastalıklar,
• Adrenal yetmezlik, hipertiroidi krizi, kan ÅŸekeri yüksekliÄŸi veya düÅŸüklüÄŸü, hipofiz yetmezliÄŸi gibi endokrinolojik nedenler,
• Kalp hastalıkları,
• AkciÄŸer hastalıkları,
• Kan hastalıkları,
• Ameliyat sonrası deliryum tablosu.

 

3-Toksik hastalıklar:

• MDMA, alkol, LSD, kokain, esrar, PCP, eroin, amfetamin türevleri,
• Ä°laçlar,
• Ağır metal ve zehirler.

 

4-Bağımlılık yapan maddelerden kesilme

Deliryum Tanısı Nasıl Konulur?

Deliryumun teÅŸhisi için uygulanan herhangi bir görüntüleme ve kan tetkiki bulunmaz. Tanıda fiziki muayene ve ruhsal durumun deÄŸerlendirilmesi esastır. Ancak deliryuma neden olan altta yatan diÄŸer tıbbi durumlar için tetkik ve görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

Deliryum Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Deliryum tedavisi bulunmaz. Deliryum belirtileri altta yatan sebebin tedavi edilmesi ile ortadan kalkar.

Deliryum Demans Farkı Nedir?

Deliryum demans farkı aÅŸağıdaki gibi özetlenebilir:

• Demans kendi başına bir nörolojik hastalık, deliryum tıbbi hastalıkların sebep olduÄŸu klinik bir tablodur.
• Deliryumda zihin deÄŸiÅŸiklikleri ani baÅŸlar. Demansta ise yavaÅŸ ve sinsi geliÅŸir.
• Deliryum belirtileri altta yatan sebebin tedavi edilmesi ile 2 haftada geçer, demans belirtileri ise daha uzun sürer.
• KiÅŸinin bilinç deÄŸiÅŸikliÄŸi deliryumda erken evrede görülürken demansta erken evrelerinde görülmez.