Disleksi Nedir? Disleksi Olan Çocuğun Özellikleri Nelerdir?

 

ÖÄŸrenme güçlüÄŸü olarak da adlandırılan disleksi, kiÅŸinin okuyabilme ve yazabilme ile ilgili fonksiyonlarını olumsuz etkiler. Bu kiÅŸiler konuÅŸma seslerini ayırt etse de seslerin sözcükler ve harflerle olan iliÅŸkisini öÄŸrenmekte zorlanır. Ayrıca bu kiÅŸiler normal bir zekaya sahip olsa da duyduÄŸu ve gördüÄŸü bilgileri iÅŸleyip hatırlamada güçlük yaÅŸar. Ancak disleksisi olan çocuklar özel eÄŸitim olarak okulda baÅŸarıyı elde edebilir. Ä°ÅŸte disleksi hakkında bilmeniz gerekenler:

Disleksi Nedir?

Tüm süreçleriyle nörolojik bir durum olan disleksi, kiÅŸinin okuma ve yazma fonksiyonlarına olumsuz etki eden bir rahatsızlıktır.

Disleksi Kaça Ayrılır?

Disleksi hastalığı kiÅŸiye ve yaÅŸadığı semptomlara göre farklılık gösterir. Bu durum küçük yaÅŸtaki çocuklarda konuÅŸmada gecikme, yeni kelimeleri öÄŸrenmede zorluk yaÅŸama, motor koordinasyon sorunları yaÅŸama ÅŸeklinde olabilir. YaÅŸanan bu semptomlar çocuÄŸun okula baÅŸlamasıyla belirginleÅŸir.

Disleksi Ne Zaman Ortaya Çıkar?

Disleksi insanların özellikleri çocukluk döneminde geliÅŸme gösterir. Bu durum özellikle 1-2 yaÅŸ aralığında çocukların ses çıkarmayı öÄŸrendiÄŸi dönemde ortaya çıkar. Ancak konuÅŸması geciken her çocuk disleksi deÄŸildir.

Disleksi Neden Olur?

Peki disleksi neden olur? Kesin nedenleri henüz tam belirlenmemiÅŸ olan disleksi için yapılan araÅŸtırmalarda öÄŸrenme bozukluÄŸunun eÄŸitim, genetik, çevresel faktörler ve kiÅŸinin beyin yapısı gibi faktörlerden kaynaklı olarak yaÅŸanabileceÄŸini gösterir. Olası nedenler ise aÅŸağıdaki gibidir:

• Beynin yapısı ve iÅŸlevi: Beyinde bulunan bazı bölgelerin iÅŸlevsel olarak farklı olması kelimeleri anlama, yazma ve okuma yeteneÄŸini etkileyebilir. Örnekle açıklamak gerekirse sol beyin yarım küresinde bulunan dil iÅŸleme bölgelerinin farklılığı bu durumla iliÅŸkili olabilir.
• Çevresel faktörler: Hamilelik süreci ve doÄŸumda yaÅŸanan komplikasyonlar, yaralanmalar, çocukluk döneminde yaÅŸanan zehirlenme vakaları, enfeksiyonlar sonucu disleksi riski artabilir.
• EÄŸitimle ilgili faktörler: Disleksi bir öÄŸrenme bozukluÄŸudur ve bu nedenle okul eÄŸitiminde fark edilir.
• Genetik faktörler: Bazı genlerin bu durumun yaÅŸanma riskini artırdığı düÅŸünülmekte.

Disleksi Belirtileri Nelerdir?

Disleksi belirtileri çocuklar kadar yetiÅŸkinleri de etkileyebilir. Bu belirtiler de kiÅŸinin yaşına ve yaÅŸadığı durumun derecesine baÄŸlı olarak farklılık gösterir. Bu durum için genellikle kelimenin konuÅŸmaya aktarılması ve kelimelerin temeli olan harflerle ilgili belirtiler ortak görülür. Disleksinin okumada görülen bir sorun olarak kabul edilmesinin nedeni de durumun fark edilmesinin ilköÄŸretimde olmasıdır.

Okul Öncesi Dönemde Görülebilen Belirtiler:

Ancak ilköÄŸretim öncesi olan 1-2 yaÅŸ döneminde de bu duruma iÅŸaret eden belirtiler olabilir. Bu nedenle dikkatli olunmalıdır. 5 yaşından küçük olan çocuklarda disleksiye iÅŸaret edebilecek belirtiler aÅŸağıdaki gibidir:

• Alfabeyi öÄŸrenme ve öÄŸrendiklerini hatırlamada güçlük yaÅŸama,
• Günlük hayatını devam ettirecek kelimeleri öÄŸrenmede zorlanma,
• Ä°smindeki harfleri tanımada güçlük çekme,
• Küçük yaÅŸ grubundaki kiÅŸiler gibi kelimeleri telaffuz etme ya da konuÅŸmada zorlanma,
• Ninni gibi metinlerdeki kafiyeyi algılayamama.

Ä°lkokul Döneminde Görülebilen Belirtiler:

Ä°lkokulda okuma ve yazmayı öÄŸrenen çocuk yaşıtlarına göre daha yavaÅŸ okur ve yazar. Ayrıca okumalarında hece atlaması görülebilir. Ayrıca birbirine benzeyen harflerin yazılması da zordur. Bu grupta okurken d harfini b ile, p harfini de g ile karıştırma yaÅŸanabilir. Ä°lkokul ve 1. sınıf disleksi belirtileri ise aÅŸağıdaki gibidir:

• Ä°nce kas becerilerinde koordinasyon zayıflığının yaÅŸanması ve fiziksel aktivitenin yaşıtlardan geri olması,
• Kelimeleri heceleyip çözmede problemler,
• KiÅŸinin düÅŸüncelerini aktarırken cümleler arasında tutarsızlık ve mantıksal hataların bulunması,
• OkuduÄŸunu anlayamama ya da okuma sırasında dikkatini kaybetme,
• Okuma ve yazmanın akıcılığında sorunlar,
• Okumada çekingen olma ve sessiz okuma,
• Yaşıtlarına göre konsantrasyon eksikliÄŸinin yaÅŸanması.

Ortaokul Döneminde Görülebilen Belirtiler:

Bu dönemde çocukta birçok belirti görülebilir. Ä°ÅŸte bu belirtiler:

• Çok yavaÅŸ okuma,
• Ä°sim ve tarihleri hatırlayamama,
• Karmaşık ve uzun olan kelimelerde telaffuz hataları yapma,
• KonuÅŸma aralarını sık sık çeÅŸitli ifadelerle doldurma,
• Kötü yazma,
• Okurken telaffuz hataları yapma,
• Yeni kelime öÄŸrenmede zorluk yaÅŸama,
• Yüksek sesle okumaktan çekinme.

Disleksi Nasıl Anlaşılır?

“Disleksi nasıl anlaşılır?” sorusu bu durumu yaÅŸayan kiÅŸilerin yakınları tarafından sıklıkla merak edilir. Disleksi tanısını çocuk psikiyatrisi hekimi koyar. Bu durumu teÅŸhis edebilen tek bir disleksi testi bulunmaz ve teÅŸhis aÅŸamasında bazı faktörler dikkate alınır. Bu faktörler aÅŸağıdaki gibidir:

• ÇocuÄŸun geliÅŸimi, tıbbi geçmiÅŸi ve eÄŸitimi hakkında sorular sorulur. Bu aÅŸamada aileden herhangi birinde öÄŸrenme zorluÄŸu bulunup bulunmadığı da öÄŸrenilir.
• ÇocuÄŸun günlük yaÅŸamında strese neden olabilecek sorun olup olmadığı da araÅŸtırılır.
• Doktor tarafından çocuÄŸun aile üyeleri ya da öÄŸretmenleri tarafından yanıtlanması gereken sorulu anket verilir.
• Doktor tarafından çocuÄŸun dil ve okuma becerilerini belirlemeye yardım edecek bazı testler istenebilir.
• Doktorun gerçekleÅŸtireceÄŸi nörolojik, iÅŸitme ve görme testleriyle de baÅŸka tıbbi bozukluk olup olmadığı da belirlenir.
• ÇocuÄŸun zihinsel saÄŸlığını ölçmek adına çocuk ve ebeveynlere test soruları sorulur. Bu sorularla depresyon, kaygı ve sosyal problemlerin çocuÄŸu sınırlayıp sınırlamadığı belirlenir.
• ÇocuÄŸa bazı eÄŸitim testleri de uygulanabilir.

 

Teşhis aşamasında uygulanan başlıca testler aşağıdaki gibidir:

• Bender Gestalt Görsel Motor Algılama Testi
• Çocuklar için Kaufman DeÄŸerlendirme Bataryası (KABC)
• Dili Ä°ÅŸitsel Anlama Testi
• Etkileyici Tek Kelimelik Resim Kelime Testi
• Görsel Algı Testi (TVPS)
• Görsel Ä°ÅŸitsel Sayı Aralığı Testi (VADS)
• Görsel-Motor Entegrasyonunun Beery GeliÅŸim Testi
• Ä°ÅŸitsel Algı Testi (TAPS)
• Kaufman EÄŸitimsel BaÅŸarı Testleri (KTEA)
• Motorsuz Görsel Algı Testi
• Peabody Bireysel BaÅŸarı Testleri-Revize Edildi (PIAT)
• Peabody Resimli Kelime Testi
• Stanford-Binet Zekâ ÖlçeÄŸi
• Wechsler Bireysel BaÅŸarı Testleri (WIAT)
• Wechsler Çocuklar için Zekâ ÖlçeÄŸi-Üçüncü Baskı (WISC-III)
• Woodcock-Johnson Psiko-EÄŸitimsel Batarya

Disleksi Nasıl Tedavi Edilir?

Disleksi tedavisi için özel eÄŸitim önemlidir. Okuldan verilen eÄŸitim sürecinden farklı olan disleksi eÄŸitimi; çocuÄŸa akademik eÄŸitimin yanı sıra bireysel ya da grup eÄŸitimi de verilir. Bu süreçte yaÅŸanan öÄŸrenme güçlüÄŸünü tedavi edecek herhangi bir ilaç bulunmaz. Ancak çocukta depresyon ya da kaygı bozukluÄŸu gibi psikiyatrik bir durum varsa bu duruma yönelik ilaç tedavisi verilebilir. Dikkat eksikliÄŸi ve hiperaktivite bozukluÄŸu (DEHB) bulunan bireylerde de dikkati artıran ilaçlar kullanılabilir.

Disleksik Bir ÇocuÄŸa Sahip Aileler Neler Yapmalı?

Disleksi olan çocuÄŸun özellikleri zekâ özelinde bir problemden kaynaklanmaz. Tarihte dikkat çeken ve önemli baÅŸarılara imza atan Leonardo da Vinci, Cher, Einstein gibi bilim insanları ve sanatçılar da disleksi yaÅŸamış kiÅŸilerdir. Yani bu durumdaki asıl problem beyindeki öÄŸrenme bölgesinde bulunan sorunlar nedeniyle yaÅŸanan öÄŸrenme güçlüÄŸüdür. Bu süreçte disleksi çocuÄŸun ailesi, yakın çevresi ve öÄŸretmenleri tarafından dikkate alınması gereken yaklaşım aÅŸağıdaki gibi olmalıdır:

• Çocukta bu durum gözlemlendiÄŸinde hemen uzmana baÅŸvurulmalıdır.
• ÇocuÄŸun çevresi olumlu destek verecek ÅŸekilde düzenlenmelidir.
• ÇocuÄŸa yaÅŸadığı durum bir uzmana danışılarak uygun bir dinle anlatılmalıdır.
• Bu süreçte çocuk desteklenmeli ve çocuÄŸun olumlu yönleri sıklıkla vurgulanmalıdır.
• ÖÄŸretmenlerle iletiÅŸimi sıkı tutulmalıdır.
• Alanında uzman kiÅŸiler tarafından eÄŸitim görmesi saÄŸlanmalıdır.
• ÇocuÄŸun okuma seviyesi tespit edilmeli ve bu süreçte tümden gelim yönteminden yardım alınmalıdır.
• Dikkat dağılması durumuna karşın kısa çalışmalar yapılmalıdır.

YetiÅŸkinlerde Disleksi

Yetişkinlerde disleksi de yaşanabilir bir durumdur. Yetişkinlerde disleksi belirtileri ise aşağıdaki gibidir:

• Ayrıntılı iÅŸlerde zorluk çekme,
• Göreve odaklanmada zorluk yaÅŸama,
• Görsel ve deneyimsel öÄŸrenmede daha yetenekli olma,
• Hatalar karşısında abartılı tepkiler verme,
• Katı sınırlara sahip olma,
• Özgüven eksiksizliÄŸi yaÅŸama,
• Planlama süreçlerindeki görüÅŸmelere katılmaktan kaçınma,
• Stresten kolay etkilenme.

 

Yetişkinlerde disleksi tedavisi okuma yeteneğini geliştirme, meslek terapi desteği sunma temeline dayanır.

Disleksi Önlenebilir mi?

“Disleksi nedir belirtileri önlenebilir mi?” sorusu da merak edilen konular arasında. Bu durumu önlemenin bir yolu bulunmaz. Ancak durumun yaÅŸanmasına neden olan nörolojik problemler anne karnındaki dönemle iliÅŸkili olabildiÄŸinden bu süreçteki olası faktörlerden kaçınılabilir.