Frontotemporal Demans Nedir? Belirtileri Nelerdir?

 

Frontotemporal demans aynı zamanda frontotemporal dejenerasyon olarak da adlandırılır. Sinir hasarı veya kaybı ile temporal loblar veya frontal loblarda ortaya çıkan bir demans türüdür. Orta yaÅŸtan itibaren Alzheimer hastalığına benzer etkileri olur. Bu durum beynin belirli kısımlarında iÅŸlev bozukluÄŸu yaratarak hem davranışsal hem de biliÅŸsel yetiler üzerinde etkili olur. Ancak bu hastalığı Alzheimer hastalığından ayıran en belirgin fark orta yaÅŸtan itibaren görülmesidir.

Frontotemporal Demans Nedir?

Peki frontotemporal demans nedir? Temporal ve/veya fontal loblardaki sinir hücrelerinin hasarına baÄŸlı olarak görülen ve beyin fonksiyonlarında bozulmaya yol açan durumdur. 40 yaşından itibaren görülmeye baÅŸlayan hastalık Alzheimer ile birlikte ağır bir seyirde ilerleyebilir. Ancak bu hastalığa yakalananlar için tablo her zaman aynı deÄŸildir. Bu hastalık her yaÅŸtan insanı etkileyebilir ancak belirtilerin baÅŸlangıcı 40 ile 60 yaÅŸ arasıdır.

Frontotemporal Demans Belirtileri Nelerdir?

Frontotemporal demans (FTD) beynin ön ve ÅŸakak loblarını etkiler. Frontotemporal demans belirtileri de beynin etkilenen bölgelerine göre farklılık gösterir. Yaygın belirtiler ise aÅŸağıdaki gibidir:

• Davranışsal deÄŸiÅŸiklikler,
• KonuÅŸma problemleri,
• Kas kontrolü kaybı,
• Kısa süreli belleÄŸin kaybı,
• Sosyal yaÅŸamdan uzaklaÅŸma,
• Plan yapamama,
• Yürütücü iÅŸlev bozukluÄŸu,
• Duygusal deÄŸiÅŸimler.

Frontotemporal Demans Evreleri Nelerdir?

“Frontotemporal demans nedir? Evreleri nelerdir?” sorusu da merak edilen konular arasında. Dil, davranış ve karar verme süreçleri frontal ve temporal loblar tarafından yönetilir. Bunlar beynin frontotemporal demans (FTD) adı verilen bir tür demansla etkilenen bölgeleridir. FTD belirtileri ve hastalığın seyri kiÅŸiden kiÅŸiye deÄŸiÅŸiklik gösterebilir ancak genellikle durum birkaç evreyi takip ederek ilerler. FTD'nin en ilk evresi olan prodromal aÅŸamasında insanlar davranış ve kiÅŸiliklerinde hafif deÄŸiÅŸiklikler deneyimleyebilir. Bu deÄŸiÅŸiklikleri fark etmek karmaşık olabilir ve yaÅŸlanma veya geçici bir duygudurum bozukluÄŸu ile karıştırılabilir. Bu aÅŸamada gözlenebilecek semptomlar aÅŸağıdaki gibidir:

• Hafif derecede hafıza kaybı
• Dikkat ve odaklanma yeteneÄŸinde düÅŸüÅŸ
• Apati yani ilgi veya motivasyon eksikliÄŸi
• Sosyal davranışlarda içe dönüklük veya dürtüsellik gibi deÄŸiÅŸimler
• Yemek alışkanlıklarında, örneÄŸin aşırı yeme ya da iÅŸtahsızlık gibi deÄŸiÅŸiklikler
• Planlama ve organizasyon yapmada zorluk yaÅŸama

 

Hastalık ilerledikçe semptomlar daha belirginleÅŸtikçe insanlar davranışsal varyant aÅŸamasına ulaÅŸabilir. Bu aÅŸamada ortaya çıkan belirtiler aÅŸağıdaki gibidir:

• Kendi durumlarına dair içgörü ve farkındalık eksikliÄŸi
• Disinhibisyon yani dürtülerine kapılıp sosyal normlara uymayan ÅŸekillerde hareket etme
• Faaliyetlere ve iliÅŸkilere karşı ilgisizlik ve kayıtsızlık
• Empati yeteneÄŸini kaybetme ve baÅŸkalarının hislerini anlamada güçlük çekme
• Gündelik yaÅŸam aktivitelerini baÅŸlatma veya sürdürme kabiliyetinin yok olması

 

Belirtiler kötüye gittikçe genellikle dil varyasyonu aÅŸaması denen sonraki evrede dil ve iletiÅŸimde ciddi deÄŸiÅŸimler gözlemlenir. Bu durumda belirti yelpazesi ÅŸunları kapsayabilir:

• Kelime seçiminde veya eÅŸyaların adlandırılmasında güçlük
• Dilbilgisi veya cümle yapısına dair problemler
• Sözlü ya da yazılı dilin anlaşılmaması
• Kendini konuÅŸarak veya yazarak ifade edememe
• Cümleleri, tabirleri veya kelimeleri tekrar etme,
• Kekelemek
• Ağır konuÅŸma
• Hareket yeteneÄŸinin kaybı

 

Frontotemporal demans son evresi aşamasında kişiler ciddi oranda sakat kalabilir ve tamamen bakım alıcı olabilir. Bu durumda belirgin olan belirtiler arasında:

• Hareket kabiliyetinin ve kas kontrolünün kaybı
• Tanıdık insanları veya objeleri tanımama
• Ä°letiÅŸim kurma kapasitesinin yok oluÅŸu
• Yutkunma ve beslenme zorluÄŸu
• Artmış enfeksiyon riski ve diÄŸer saÄŸlık sorunları yer alır.

 

Hastalığın her bireyde farklı biçimlerde ortaya çıkabileceÄŸi göz önünde bulundurulduÄŸunda herkesin FTD deneyiminin benzersiz olduÄŸunu anlamak çok önemlidir. Bazı kiÅŸiler davranışsal veya dilsel deÄŸiÅŸikliklerden daha fazla etkilenirken bazıları hafıza ya da hareket gibi alanlarda daha büyük zorluklar yaÅŸayabilir. Ek olarak FTD'nin her yaÅŸ grubunu etkileyebileceÄŸini unutmamak lazım. Erken baÅŸlangıçlı vakalarda semptomlar daha az ÅŸiddetli olabilir ve nörodejeneratif hastalıklardan çok psikiyatrik rahatsızlıkları andırabilir.

Frontotemporal Demans Tanısı Nasıl Konur?

Frontotemporal demans (FTD) adı verilen bir dizi rahatsızlık baÅŸlıca beyindeki frontal ve temporal lobları yani biliÅŸsel ve davranışsal iÅŸlevlerin yönetildiÄŸi alanları hedef alır. FTD belirtileri parkinson veya alzheimer gibi diÄŸer nörodejeneratif hastalıkların belirtilerine benzeyebilir ki bu da doÄŸru teÅŸhis koymayı güçleÅŸtirir. Ayrıca FTD'nin belirti ve bulguları etkilenen beyin bölgelerine ve rahatsızlığın kesin türüne baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸiklik gösterebilir. SaÄŸlık profesyoneli FTD teÅŸhisi koymadan önce geniÅŸ kapsamlı bir tıbbi ve aile anamnezi toplar. Hastanın yaÅŸadığı ekstra semptomların yanında herhangi bir davranışsal veya zorlayıcı deÄŸiÅŸiklik hakkında bilgi edinebilir. Aynı zamanda potansiyel FTD risk faktörleri hakkında, örneÄŸin aile içindeki önceki durumlar hakkında bilgi alabilir.

Nörolojik muayene FTD tanısının bir sonraki aÅŸamasını oluÅŸturur. Bu muayene kapsamında saÄŸlık uzmanı bireyin düÅŸünme ve hareket etme yetilerini deÄŸerlendirmek için çeÅŸitli testler uygular, fiziksel dayanıklılığı ve koordinasyonunu kontrol eder. Belirtilerin diÄŸer olası sebeplerini elemek amacıyla basit görme ve iÅŸitme testleri de gerçekleÅŸtirilebilir. SaÄŸlık profesyoneli genellikle beyin görüntüleme testleriyle FTD tanısını onaylamak ister. Hem pozitron emisyon tomografisi (PET) hem de manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taramaları sıkça kullanılır. Bunlarla FTD hastalarının beyin yapısı ve iÅŸleyiÅŸi incelenir. Beynin frontal ve temporal loblarındaki deÄŸiÅŸimler, FTD'nin belirtisi olabilir ve bu görüntüleme çalışmalarında saptanabilir. Ek olarak beyin omurilik sıvısı analizi ve genetik testler gibi ek testlerle FTD'nin diÄŸer demans türlerinden ayırılması saÄŸlanabilir. Özellikle genetik testlerde spesifik genetik mutasyonlar belirlenebilir; bunlar bazı FTD tipleriyle iliÅŸkilidir. Bir saÄŸlık uzmanı hastanın ek testlerden geçmesi için bir nörolog ya da nöro psikoloÄŸa baÅŸvurmasını tavsiye edebilir.

Frontotemporal Demans Tedavisi

Frontotemporal demans tedavisi yöntemleri aÅŸağıdaki gibidir:

Ä°laç tedavisi: FTD'li bireyler belirtileri hafifletmek ve yaÅŸam kalitesini yükseltmek için ilaç tedavisinden fayda görebilir. ÖrneÄŸin hafıza bozukluklarını hafifleten ilaçlar, hastaların yaÅŸam standartlarını iyileÅŸtirerek bu sorunu azaltabilir. Dil zorluklarına karşı kullanılan ilaçlar ise hastaların daha akıcı konuÅŸmalarına destek olur.

Fiziksel terapi: FTD'ye sahip olanlar için fiziksel terapi uygulanması mümkündür. Bu terapinin amacı hastaların fiziksel becerilerini arttırmak ve hareket düzenliliklerini saÄŸlamaktır. Koordinasyon problemleri yaÅŸayanlar için de fiziksel terapi yardımıyla bu sorunları hafifletebilir.

Özel bakım hizmetleri: FTD'li bireyler için özel bakım hizmetleri sunulabilir. Evde bakım, iÅŸitme cihazı kullanma, fiziksel terapi ve huzurevi hizmetleri gibi çeÅŸitli hizmetler bu kapsamda yer alabilir. Bu tür hizmetler, hastaların yaÅŸam kalitesini yükselterek belirtilerini azaltır.

Sosyal destek: FTD'li kiÅŸiler için sosyal destek saÄŸlanabilir. Bu desteÄŸin amacı hastaların aileleri ve arkadaÅŸlarıyla iletiÅŸim kurmalarına yardımcı olmak ve yaÅŸam standartlarını arttırmaktır. Sosyal destek sayesinde FTD'li bireylerin aile ve arkadaÅŸlarıyla iletiÅŸim kurma ve duygularını paylaÅŸma konusunda desteklenirler.

Dil terapisi: FTD'li hastalar dil terapisinden fayda görebilir. Terapinin amacı dil zorluklarını minimize etmek ve hastaların daha rahat konuÅŸabilmelerini saÄŸlamaktır. Dil terapisi ile kelime bulma güçlüklerinin üstesinden gelinmesine yardımcı olunur.

Frontotemporal Demans YaÅŸam Süresi Ne Kadardır?

Frontotemporal demans (FTD) beyin loblarından olan frontal ve temporalın her ikisini de etkileyen bir tür demanstır. Bu beyin bölgeleri birçok süreçten yani kiÅŸilik, davranış ve dil gibi faktörlerden sorumludur. FTD'nin belirgin özellikleri biliÅŸsel yeteneklerdeki düÅŸüÅŸ ve dil becerilerindeki veya davranışlardaki deÄŸiÅŸiklikleri içerir. Frontotemporal demans yaÅŸam süresi genellikle FTD tipine ve genel saÄŸlık durumuna baÄŸlıdır. Bazı FTD hastaları uzun yıllar yaÅŸarken bazıları daha az süre yaÅŸayabilir. Tipik bir FTD hastasının ortalama yaÅŸam beklentisi 8 ile 10 yıl arasındadır fakat bu daha kısa ya da uzun olabilir.