Demir EksikliÄŸi Nedir? Demir EksikliÄŸi Belirtileri

 

Demir eksikliÄŸi belirtileri vücudun yeterli miktarda demir mineralini alamaması durumunda ortaya çıkan bir saÄŸlık sorunudur. Demir hemoglobin adı verilen proteinin ana bileÅŸenidir ve kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşıma görevi görür. Aynı zamanda enerji üretimi, bağışıklık sistemi fonksiyonları ve beyin fonksiyonları gibi birçok önemli süreçte de rol oynar. Demir eksikliÄŸi ise bu süreçleri olumsuz etkileyebilir ve çeÅŸitli saÄŸlık sorunlarına yol açabilir. Ä°ÅŸte demir eksikliÄŸi belirtileri, nedenleri ve nasıl tedavi edilebileceÄŸi gibi konular hakkında bilmeniz gerekenler:

Demir EksikliÄŸi Nedir?

Demir eksikliÄŸi vücudun gerekli demiri çeÅŸitli sebeplerden dolayı alamadığı duruma verilen addır. Demir vücuttaki birçok iÅŸlemde kritik bir rol oynar. Özellikle alyuvarlar adını aldığımız kan hücrelerinde bulunan ve onlara kırmızı renklerini veren hemoglobin maddesinin içeriÄŸinde bulunur ve bu hücrelerin akciÄŸerlerden oksijeni alarak diÄŸer dokulara taşımasına yardımcı olur. Kanın demir miktarının azalmasıyla beraber alyuvar üretimi düÅŸer ve sonuç olarak hücrelere, dokulara ve organlara ulaÅŸtırılan oksijen miktarı da azalır. Bu durum sonucunda demir eksikliÄŸi anemisi ismi verilen kansızlık hastalığı görülür. Ek olarak demir hücrelerin ve enzimlerin enerji merkezleri olan mitokondrilerde de yer aldığı için büyük öneme sahiptir.

Demir EksikliÄŸi Neden Olur?

Peki demir eksikliÄŸi neden olur? Demir vücut tarafından doÄŸal yollarla üretilmeyen ancak saÄŸlıklı bir diyetle düzenli ve yeterli miktarda alınması gereken bir mineraldir. Demir eksikliÄŸi genellikle artmış demir ihtiyacı, yetersiz demir alımı veya vücuttan demir kaybı sonucu meydana gelir. Demir eksikliÄŸinin en yaygın sebebi demir açısından zengin besinlerin yeterince tüketilmemesidir. Gebelik ve menstrüasyon dönemleri gibi durumlar ise vücudun demir ihtiyacının arttığı zamanlardır. Vücudun demir ihtiyacının artmasına yol açan faktörler aÅŸağıdaki gibidir:

• Aşırı regl kanaması
• Büyüme evresinde bulunma
• Çay, kahve, kola gibi kafein içeren içeceklerin demir emilimini önlemesi, özellikle yemeklerle birlikte tüketildiÄŸinde
• Çölyak hastalığı gibi durumlar nedeniyle bağırsakların alınan demiri gerektiÄŸi kadar emememesi
• Demir emilimini engelleyen ilaçların kullanımı
• Dengesiz ve yetersiz beslenme
• Emzirme süreci
• Ergenlik dönemi yaÅŸama
• Gebelik
• Kalıtsal demir eksikliÄŸi sorunu
• Mide ülseri, hemoroid ya da kazalar sonucu ortaya çıkan aşırı kan kaybı
• Mide veya duodenumda ülser bulunması
• Midenin asit salgılamasının yetersiz olması
• Midenin veya ince bağırsağın bir kısmının cerrahi operasyonla çıkarılması
• Sık doÄŸum yapma

Demir EksikliÄŸi Belirtileri

Erken evrede demir eksikliÄŸini teÅŸhis etmek genellikle zor olur. Vücut belirgin kansızlık semptomları ortaya çıkmadan bir süre boyunca demir eksikliÄŸini dengelemeye çalışır. Ancak bu dönemde bile bazı erken belirtiler görülebilir. Bu belirtiler aÅŸağıdaki gibidir:

• Demir eksikliÄŸi tırnak ve saçların zayıflamasına neden olur.
• Cilt kuruluÄŸu yaratır.
• Ağız köÅŸelerinde çatlaklar oluÅŸur.
• Dil yanması yaÅŸanır.
• Ağız içi mukozada hassasiyet yaÅŸanır.
• Enerji eksikliÄŸi
• Sürekli yorgunluk hissi
• Odaklanma zorluÄŸu
• Ä°lgisizlik durumu
• Fiziksel aktiviteler sırasında hızlı nefes alıp verme
• BaÅŸ dönmesi ve görme kararması
• BaÅŸ aÄŸrısı
• Depresyon
• Uyku bozuklukları
• Normalden daha çok üÅŸüme hissi
• Saç kaybı
• Cildin solgun görünümde olması
• Dilde ÅŸiÅŸkinlik
• Kulak çınlaması
• El ve ayaklarda karıncalanma veya uyuÅŸma gibi belirtiler görülür.

Demir EksikliÄŸi Nelere Yol Açar?

Tedavi edilmediği takdirde demir eksikliği belirtiler hayati tehlike arz eden ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir. Bu sağlık sorunlarından bazıları;

• Kalp hastalıkları (örneÄŸin hızlı kalp atışı, kalp yetmezliÄŸi, kalp büyümesi) olarak sıralanabilir.
• Gebelik sürecinde karşılaşılan problemler (Bebeklerin düÅŸük doÄŸum ağırlığına sahip olmaları, prematüre doÄŸum riski, zihinsel geliÅŸimde aksaklıklar)
• Bağışıklık sistemini baskılayarak hastalıklara daha kolay maruz kalma
• Çocuk ve bebeklerde zekâ ve geliÅŸim geriliÄŸi
• Rahatsız edici bacak sendromu

Demir Eksikliği Tanısı Nasıl Konulur?

Demir eksikliÄŸi genellikle rutin kan testleri veya farklı nedenlerle yapılan tetkikler sonucunda belirlenir. Demir noksanlığı durumlarında vücut ilk olarak demir yedeklerini kullanır. Bu rezervler tamamen kullanıldığında ise demir eksikliÄŸi anemisi meydana gelir. Dolayısıyla demir eksikliÄŸinin erken tespiti için demir deposunun durumunu gösteren kan testlerinin uygulanması ÅŸarttır. Vücudumuzda herhangi bir vitamin ya da mineral açığı olduÄŸunda bunun izlenmesi ve kontrolü çok önemlidir. ÖrneÄŸin obezite cerrahisi geçirmiÅŸ bir bireyin düzenli olarak demir seviyesinin kontrol edilmesi tavsiye edilebilir. Demir eksikliÄŸine iÅŸaret eden belirtiniz varsa saÄŸlık kuruluÅŸuna baÅŸvurmanız gerekir. Doktorunuz yaÅŸam tarzınızı ve beslenme alışkanlıklarınızı kontrol eder, geçmiÅŸ hastalıklarınız ve ilaç kullanımınız hakkında detaylı bir tıbbi geçmiÅŸ incelemesi yapar. Ayrıca genç kadınlarla adet dönemi hakkında, yaÅŸlılarla ise sindirim sistemi, idrar yolu ve genital organlarda kanama olup olmadığı üzerine sorular yöneltir. Anemi nedeninin bilinmesi tedavinin baÅŸarısının anahtarıdır. Demir seviyesi hakkındaki kesin bilgilere ancak kan testleri ile ulaşılabilir. Testlerde hemoglobin, hematokrit, eritrosit sayısı, transferin gibi çeÅŸitli ölçütler incelenerek tanı koyma süreci gerçekleÅŸtirilir.

Demir EksikliÄŸi Nasıl Önlenir?

Demir eksikliÄŸini önlemek için beslenme düzeninizde bazı deÄŸiÅŸiklikler yapmanız gerekmektedir. Bu doÄŸrultuda demir açısından zengin gıdalar tüketmek gereklidir. Demir emilimini hızlandıran besinlerle bir arada tüketilen yiyecekler (örneÄŸin, C vitamini yönünden zengin olan portakal suyu, limonata ve turÅŸu gibi gıdalar) demir alımını artırır. Demiri azaltan beslenme alışkanlıklarının önlenmesi, demir eksikliÄŸinin engellenmesine yardımcı olur.

Demir EksikliÄŸine Ne Ä°yi Gelir?

Demir açısından bol olan gıdaların tüketilmesi demir eksikliÄŸine çözüm getirecektir. Kırmızı et, baklagiller (örneÄŸin nohut, mercimek, börülce, barbunya, bezelye ve kuru fasulye); ıspanak, patates, kuru erik, çekirdeksiz üzüm, piÅŸmiÅŸ soya fasulyesi, kabak, yulaf ezmeleri, pekmez ve bal demir deposudur. Bu gıdalar aynı zamanda demir eksikliÄŸinin engellenmesine yardımcı olmak için de bolca tüketilmelidir. Demir eksikliÄŸi bağışıklık sisteminin güçsüzleÅŸmesine yol açabilir. AIDS gibi virüs kaynaklı bağışıklık sorunu yaÅŸayan hastalar demir baÅŸta olmak üzere birçok mineral ve vitamin takibini düzenli yapmalıdır.

Demir Emilimini Engelleyen Yiyecekler

Bazı gıdalar ve içecekler demir emilimini azaltabilir ve böylece demir eksikliÄŸine neden olabilir. Bunlardan bazıları:

• Kepek ve kepekli tahıl ürünleri
• YaÄŸlı tohumlar (örneÄŸin, soya, yer fıstığı)
• Kahve
• Siyah çay
• Soya ve soya sütü gibi kazein içeren proteinler
• Kalsiyum tuzları (ÇeÅŸitli maden sularında bulunur)

B12 ile Demir Eksikliği Aynı mı?

B12 ve demir eksikliÄŸi her ikisi de vücut için önemli olan farklı besin maddelerinin eksikliÄŸini ifade eder ve bu nedenle aynı ÅŸey deÄŸillerdir. Demir eksikliÄŸi genellikle yetersiz beslenme, hamilelik veya âdet kanaması gibi durumlardan kaynaklanır. Demir kırmızı kan hücrelerinin oksijeni dokulara taşımasına yardımcı olur. Bu nedenle demir eksikliÄŸi anemiye yol açabilir. B12 vitamini eksikliÄŸi ise genellikle hayvansal gıdaların tüketilmemesinden veya vücudun B12 vitaminini doÄŸru bir ÅŸekilde emme yeteneÄŸinin bozulmasından kaynaklanır. B12 vitamini sinir sistemi fonksiyonları ve DNA üretimi için gereklidir. EksikliÄŸi sinir hasarına ve megablastik anemiye yol açabilir. Her iki durum da ciddi saÄŸlık sorunlarına yol açabilir ve tedavi gerektirebilir.

Demir Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır?

Demir eksikliÄŸi anemisi belirtileri iyileÅŸtirilmesi karmaşık bir süreç gerektirir. Ä°lk olarak demir eksikliÄŸinin neyden kaynaklandığının belirlenmesi kritiktir zira tedavi stratejisi bu sebebe göre ÅŸekillendirilir. Demir eksikliÄŸine yol açan faktörlerin ele alınması ve çözülmesi tedavi sürecinin en mühim aÅŸamasıdır. EÄŸer demiri yeterince tüketmemek sorunun kaynağıysa etkilenen bireyin diyeti gereken miktarda demiri saÄŸlayacak biçimde düzenlenmelidir. KiÅŸiye demiri bolca içeren kırmızı et, karaciÄŸer, balık gibi besinleri yemesi önerilebilir. Ek olarak hastaların çay ve kahve gibi demir emilimini engelleyen içeceklerden uzak durmaları tavsiye edilir.

EÄŸer diyetle yapılan deÄŸiÅŸiklikler yetersiz kalır ve anemi hali mevcutsa hasta demir takviyesi ile tedavi edilmeye ihtiyaç duyabilir. Ancak demir ilaçlarının doktor gözetimi olmadan kullanılması risklidir. Aşırı demir vücut tarafından atılamadığından dolayı pankreas, karaciÄŸer ve kalp baÅŸta olmak üzere organlarda ve gözlerde birikme ve hasara sebep olabilir. EÄŸer kendinizde demir eksikliÄŸi olduÄŸundan ÅŸüpheleniyorsanız bu durumun sebebini belirlemek ve tanıyı kesinleÅŸtirmek amacıyla bir saÄŸlık merkezine baÅŸvurabilir ya da aile hekiminizden öneri alabilirsiniz. SaÄŸlıklı günler dileriz.

Vitamin eksikliÄŸi ve belirtileri hakkında daha detaylı bilgi edinmek için "Vitamin EksikliÄŸi Belirtileri Nelerdir?" baÅŸlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.

 

KAYNAK: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/iron-deficiency-anemia/symptoms-causes/syc-20355034