Mevsimsel Depresyon Nedir?

22 / EYL
2023

Mevsimsel depresyon doÄŸanın döngüsü ile iliÅŸkili olan ve insanların ruh halinde belirgin deÄŸiÅŸikliklere yol açabilen bir psikolojik durumdur. Genellikle kış aylarında görülen bu depresyon türü günlerin kısaldığı ve hava koÅŸullarının olumsuzlaÅŸtığı dönemlerde ortaya çıkar. Ä°nsanlar güneÅŸin azalmasıyla birlikte enerji düzeylerinin düÅŸmesi, uykusuzluk, iÅŸtah deÄŸiÅŸimleri, motivasyon kaybı gibi belirtiler yaÅŸayabilir. Mevsimsel depresyon bireylerin hayat kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir ve günlük aktivitelerini zorlaÅŸtırabilir. Mevsimsel depresyonun nedenleri, semptomları ve tedavi seçenekleri gibi konuları ve bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.

Mevsimsel Depresyon Nedir?

“Mevsimsel depresyon nedir?” sorusu merak edenler için aÅŸağıdaki gibi yanıtlanabilir:

Bahar döneminde baÅŸlayıp kış boyunca süren bir çeÅŸit duygudurum bozukluÄŸunu ifade eder. Bu durum bağımsız bir duygudurum bozukluÄŸu olarak kabul edilmekten ziyade depresyonun seyrini ÅŸekillendiren bir etken olarak görülür. Ancak bu durumun tedavisi mevsimsel olmayan depresyondan farklı yaklaşımlar gerektirebilir. ÖrneÄŸin ışık terapisi bu tür depresyon için genellikle ilk baÅŸvurulan tedavi yöntemlerinden biridir.

Mevsimsel Depresyon Belirtileri Nelerdir?

Mevsimsel depresyon belirtileri her bireyi farklı biçimlerde etkileyebilir. Genellikle umutsuzluk, üzüntü ve daha önceden keyif alınan aktivitelere karşı ilgisizlik en yaygın belirtiler arasındadır. Ayrıca depresif kiÅŸilerde kaygı durumlarının ortaya çıkma ihtimali daha yüksektir. Depresyon sıklıkla fiziksel semptomlarla da kendini gösterir. Normalden daha yavaÅŸ konuÅŸma veya hareket etme hali, bilinmeyen nedenlerden dolayı aÄŸrı hissetme, iÅŸtah deÄŸiÅŸiklikleri, ani kilo deÄŸiÅŸimleri, kabızlık, uyku problemleri, adet düzensizlikleri ve cinsel isteksizlik bu belirtilerden bazılarıdır.

Mevsimsel olmayan depresyonda uykusuzluk, huzursuzluk ve kilo kaybı daha yaygınken mevsimsel depresyonda çoÄŸunlukla aşırı uyuma, fazla yeme ve kilo kazanma durumları görülür. Bu semptomlar genellikle depresif hislerin baÅŸlamasından önce ortaya çıkar. Mevsimsel depresyonun genel belirtileri arasında sabahları yorgun uyanma, aşırı yeme alışkanlığı, kilo artışı, konsantrasyon zorluÄŸu, sosyal izolasyon, kötümser düÅŸünceler ve hayattan zevk alamama sayılabilir.

Mevsimsel Depresyon Neden Olur?

Hastalıkların ortaya çıkması ilk akla gelen bazı mevsim deÄŸiÅŸkenleri ile ilgilidir. ÖrneÄŸin yaz aylarında sıcaklıkların yükselmesiyle bulaşıcı hastalıklar artabilir veya bitkilerin polen salımının ilkbahar-yaz aylarında artmasıyla alerjiler ortaya çıkabilir. Beslenme ÅŸeklinin, bedensel ritmin ve metabolizmanın deÄŸiÅŸmesiyle saÄŸlık durumunda da deÄŸiÅŸiklikler görülebilir. Bu deÄŸiÅŸkenler arasında depresyon açısından en kritik olanı ise gün ışığı miktarındaki deÄŸiÅŸimdir. Mevsimsel depresyonun gün ışığı ile baÄŸlantısı bilindiÄŸinden ışık terapisi adı verilen bir tedavi yöntemi kullanılır. Kışa doÄŸru gün ışığının azalmasıyla birlikte pek çok insan kış hüznü yaÅŸasa da bu mevsimsel depresyon ile karıştırılmamalıdır. Mevsimsel depresyon belirgin klinik ve demografik özellikleri, tahmin edilebilir seyri ve özel bir tedavi yöntemi olan fototerapiye verdiÄŸi yanıtla diÄŸerinden ayrılır. Bu hastalığın korunma ve tedavi yaklaşımlarında bu özgün klinik özellikler belirleyici rol oynar.

Mevsimsel Depresyonun Tanı Ölçütleri (DSM-IV)

Mevsimsel depresyon tedavisi için doÄŸru tanı önemlidir. Mevsimsel duygudurum bozukluÄŸunun tanı ölçütleri Amerikan Psikiyatri BirliÄŸi'nin duygusal durum bozukluÄŸu bölümünde belirtildiÄŸi gibi DSM-IV tarafından belirlenmiÅŸtir. Bu kriterler arasında:

• Belirgin bir mevsimsel kalıp gösteren majör depresif dönemler.
• Majör depresif dönemler hayatın büyük bir kısmında yalnızca belirli bir mevsimde (genellikle sonbahar veya kış aylarında) ortaya çıkar.
• Mevsim dışındaki zamanlarda majör depresif dönem olmaması.
• KiÅŸinin yaÅŸam süresi boyunca mevsimsel depresif dönemlerin non-mevsimsel depresif dönemlerden daha fazla olması.
• Belirgin mevsimsel kalıbın psikososyal stres faktörlerinden daha fazla olduÄŸunu gösteren kanıtlar.

Bunlar DSM-IV'ün mevsimsel duygudurum bozukluÄŸu için belirlediÄŸi temel tanı kriterleridir. Ancak hastaların semptomları ve deneyimleri kiÅŸiye baÄŸlı olarak önemli ölçüde deÄŸiÅŸebilir ve bu nedenle teÅŸhis her zaman bir saÄŸlık hizmetleri profesyoneli tarafından yapılmalıdır.

Mevsimsel Depresyon Nasıl Anlaşılır?

Depresyona genellikle keyifsizlik, hayatın zevklerinden mahrum kalma, uyku ve iÅŸtah düzensizlikleri, huzursuzluk, yorgunluk, enerji eksikliÄŸi, deÄŸersizlik ve suçluluk duyguları, konsantrasyon bozukluÄŸu ve intihar düÅŸünceleri eÅŸlik eder. Ancak mevsimsel depresyon durumunda özellikle uyku ve yemek yeme alışkanlıklarında deÄŸiÅŸimler belirgin olur. Mevsimsel olmayan depresyonda genellikle uykusuzluk, kaygı ve kilo kaybı görülürken, mevsimsel depresyonda aksine aşırı uyuma, fazla yemek yeme ve kilo alma daha yaygındır. Mevsimsel depresyon vakalarında genellikle uykuya dalmada artış, iÅŸtahta artış ve halsizlik hissi üzüntü ve çöküntüden önce kendini belli eder. Uyku ve iÅŸtah deÄŸiÅŸikliklerinin yanı sıra yoÄŸun bir ÅŸekilde çökkün hissetme, endiÅŸe ve huzursuzluk da yaÅŸanabilir.

Mevsimsel Depresyon Tedavisi

Mevsimsel depresyon tedavisinde ışık terapisi, antidepresan mevsimsel depresyon ilaçları, iyonize hava, psikoterapi veya melatonin hormon desteÄŸi gibi çeÅŸitli yöntemlere baÅŸvurulabilir. Psikoterapinin depresyon tedavisinde oldukça etkili olduÄŸu bilinir. Mevsimsel depresyon tedavisinde hangi yöntemin uygulanacağına hastanın kiÅŸisel hikayesi dinlenerek psikiyatri uzmanları karar verir. Bu nedenle tanı amaçlı muayene çok önemlidir. Bunların yanı sıra kiÅŸinin gün ışığından faydalanma yollarını keÅŸfetmesi kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olabilir. Hatta hava kapalı bile olsa sabah erken kalkmak ve gün ışığında dolaÅŸmak, akÅŸamları aydınlık ortamlarda bulunmak ve uyku düzenine dikkat etmek de kiÅŸiye iyi gelebilir.

Mevsimsel Depresyondan Korunmak Ä°çin Neler Yapılmalıdır?

Peki mevsimsel depresyona ne iyi gelir? Korunmak için neler yapılmalıdır? Kış mevsiminde hava koÅŸulları nedeniyle iç mekânda daha çok zaman geçirme eÄŸiliminde olma hareketsiz bir yaÅŸam tarzına ve bunun sonucunda kilo kazanma ve enerji düÅŸüklüÄŸüne yol açabilir. Yeni araÅŸtırmalar özellikle kış aylarında güneÅŸ ışığından yeterince yararlanmamak nedeniyle ortaya çıkan D vitamini eksikliÄŸinin yorgunluÄŸa sebep olduÄŸunu gösterir. Ayrıca düzensiz beslenme, B ve C vitaminleri ile folik asit alımının yetersiz olması, çay ve kahveyi fazla tüketme, sigara kullanma ve grip gibi enfeksiyonların da bahar yorgunluÄŸunu tetikleyebileceÄŸi belirtilmiÅŸtir. Havadaki kirli hava, artan elektrik yükü ve iyon deÄŸiÅŸimlerinin de yorgun hissetmeye katkıda bulunduÄŸu da araÅŸtırma sonuçlarında ifade edilmektedir. Korunmak adına alınabilecek önlemler aÅŸağıdaki gibidir:

• Çalışma alanınızı gürültü kirliliÄŸi olmayacak ve ışık alabilecek biçimde ayarlayın. Ancak unutmayın ki vücudunuzun D vitamini üretebilmesi için ihtiyaç duyduÄŸu güneÅŸ ışığı camdan geçmez. Bu sebeple sabah veya öÄŸlen saatlerinde 20-30 dakika güneÅŸ gözlüÄŸü olmadan ve ellerinizin, yüzünüzün açık olduÄŸu bir ÅŸekilde dışarıda vakit geçirerek doÄŸal ışıktan faydalanmaya çalışın.
• Yanlış beslenme de enerji düÅŸüklüÄŸünü tetikleyen faktörlerden biridir. Kış aylarında çoÄŸu insan kalorisi yüksek, taze sebze ve meyve içermeyen bir diyet uygular. Bu nedenle yemeklerde tüm besin grupları birlikte alınmalıdır. Karbonhidrat alımı ve yaÄŸ oranı kontrol altında tutulmalıdır.
• Kendinizi susuz hissetmeden de su içmeye özen gösterin. Çay ve kahve gibi gün boyu canlı tutmak için sıklıkla tüketilen kafein ve tein içerikli içeceklerin fazlası saÄŸlık sorunlarına yol açabilir. Yüksek oranda kafein tüketimi kalp ritminde bozulma ve vücutta su kaybına sebep olabilirken tein demir emilimini engelleyerek anemiye neden olabilir. Bunların yerine bitki çayları veya nane yaprağı, limon ya da salatalık ile zenginleÅŸtirilmiÅŸ su tercih edebilirsiniz.
• Uyandığınızda kendinizi hala yorgun hissediyorsanız bu uykusuzluk ya da düzensiz uyuma alışkanlıklarından kaynaklanabilir. Düzenli uykunuz olduÄŸunda enerjinizin daha yüksek olacağını unutmayın. GüneÅŸ doÄŸarken uyanmayı deneyin böylece gün boyu daha aktif olabilirsiniz. Yatak odanızdaki televizyon veya bilgisayar gibi dikkat dağıtıcıları kaldırın. Her gece aynı saatte uygulayacağınız bir uyku ritüeli geliÅŸtirin. Bu ılık bir duÅŸ, müzik dinlemek ya da kitap okumak olabilir.
• Televizyon veya bilgisayar başında boÅŸ zaman harcamaktansa açık havada kalp ritminizi %60 yükseltecek bir hızla en az haftada 3 gün, 40-60 dakika egzersiz yapmayı tercih edin. Vaktiniz kısıtlıysa bile arabayla gitmek yerine yürüyerek, otobüse iki durak önce binip iki durak önce inerek ve asansör kullanmak yerine merdivenleri seçerek daha aktif bir yaÅŸam biçimi benimseyebilirsiniz. Bu sayede kaslarınız güçlenir, dolaşımınız düzelir ve egzersizin arttırdığı mutluluk hormonu serotonin seviyeniz yükseldiÄŸi için duygusal olarak daha iyi hissetmeye baÅŸlarsınız.

KAYNAK: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9293-seasonal-depression