Böbrek Yetmezliği Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

 

Böbrek yetmezliÄŸi vücudumuzun temizlenmesi ve denge saÄŸlaması için hayati öneme sahip olan böbreklerin yeterince çalışamaması durumunda ortaya çıkan bir saÄŸlık sorunudur ve genellikle ilerleyici bir ÅŸekilde geliÅŸir ve zamanla ciddi sonuçlara yol açabilir. Böbrek yetmezliÄŸi belirtileri farklılık gösterebilir ve bazen diÄŸer saÄŸlık problemlerine benzer olabilir. Böbrek yetmezliÄŸi hakkında merak edilenleri ve bilinmesi gerekenleri sizler için derledik:

Böbrek YetmezliÄŸi Nedir?

“Böbrek yetmezliÄŸi nedir?” sorusu merak edenler için ÅŸu ÅŸekilde yanıtlanabilir: Kronik böbrek yetmezliÄŸi ya da kronik böbrek rahatsızlığı böbreÄŸin zamanla iÅŸlevlerini yitirmesi durumudur. AÅŸamalı bir ÅŸekilde ilerleyen bu durum altta yatan sebeplere baÄŸlı olarak böbreklerin tamamen çalışmama noktasına gelebilmesine yol açabilir.

Böbrek YetmezliÄŸi Türleri Nelerdir?

Böbrek yetmezliÄŸi türleri bulunur. Ä°lk türü akut prerenal böbrek yetmezliÄŸi olarak bilinir. Buna böbreklere giden kan akışının yetersiz olması neden olabilir. Yeterince kan almayan böbrekler toksinleri temizleyemez hale gelir. Bu tür böbrek yetmezliÄŸi genellikle kan akışındaki düÅŸüÅŸün sebebi belirlendiÄŸinde tedavi edilebilir. Akut intrinsik böbrek yetmezliÄŸi ise fiziksel hasar veya kaza sonucu doÄŸrudan böbreklere gelen travmadan kaynaklanır. Ayrıca aşırı toksin maruziyeti ve iskemi adı verilen oksijen eksikliÄŸi de bu duruma yol açabilir. Åžiddetli kan kaybı, ÅŸok durumu, böbrek damarlarının tıkanması ve mikro damar iltihaplanması iskemiye sebep olabilir. Kronik prerenal böbrek yetmezliÄŸi böbreklere uzun süre boyunca yeterli kan saÄŸlanamaması nedeniyle geliÅŸir ve böbreklerin küçülmesine ve iÅŸlev kaybına yol açar. Kronik intrinsik böbrek yetmezliÄŸi böbrekte bulunan bir hastalık sonucu ortaya çıkar ve uzun vadede böbreklere zarar verir. Ä°ç böbrek rahatsızlığı, ciddi kan kaybı veya oksijen eksikliÄŸi gibi sebeplerle doÄŸrudan böbreklere travma gelmesi durumunda bu tür yetmezlik meydana gelir. Kronik postrenal böbrek yetmezliÄŸi ise idrar yolunun uzun süre tıkanması sonucu oluÅŸur. Uzun süre idrar yapmama durumu böbrekte hasara ve basınca neden olur.

Böbrek YetmezliÄŸi Evreleri Nelerdir?

Böbrek yetmezliÄŸi evreleri aÅŸağıdaki gibidir:

• 1.evre: Genellikle hafiftir ve belirti veya komplikasyon görülmez. Böbreklerde minimum seviyede hasar mevcuttur. Bu aÅŸamada hastalığın ilerlemesini kontrol edip yavaÅŸlatmak için saÄŸlıklı bir yaÅŸam tarzının sürdürülmesi mümkün olabilir. Bu durumda dengeli beslenme, düzenli egzersiz, tütün ürünlerinden uzak durma ve ideal kilonun korunması önemlidir. Diyabet hastası olanlar için kan ÅŸekerinin uygun ÅŸekilde yönetilmesi gereklidir.
• 2.evre: Böbrek hastalığı da hafif kabul edilir ancak bu aÅŸamada idrarda protein kaçağı veya böbreklerde fiziki hasar belirlenebilir. 1. aÅŸamadaki yaÅŸam tarzı tavsiyeleri 2. aÅŸama için de uygundur.
• 3.evre: Orta seviyede bir böbrek hastalığı olarak kabul edilir. Böbrekler artık normal iÅŸlevlerini tam anlamıyla yerine getiremez. 3. evre bazen 3A ve 3B olarak ikiye bölünür ve vücutta biriken atıkların miktarını ölçen kan testleri ile bu iki alt evre arasında fark belirlenir. Belirtiler bu aÅŸamada daha belirgin hale gelir. Ellerde ve ayaklarda ÅŸiÅŸlik, sırt aÄŸrısı ve idrar yapma sıklığında deÄŸiÅŸiklik en yaygın semptomlar arasındadır. SaÄŸlıklı bir yaÅŸam tarzı benimsemek hala yardımcı olabilir ancak bu aÅŸamada sorunların nedenlerine yönelik tedaviye ihtiyaç duyulabilir.
• 4.evre: Böbrek hastalığı orta ila ÅŸiddetli olarak görülür. Böbrekler düzgün iÅŸlev göremez fakat tam böbrek yetmezliÄŸi henüz söz konusu deÄŸildir. Bu evrenin belirtileri arasında anemi, yüksek tansiyon ve kemik hastalığı gibi komplikasyonlar bulunur.
• 5.evre: Böbreklerin ya tamamen iÅŸlevini yitirdiÄŸi ya da buna çok yakın olduÄŸu durumu ifade eder. BöbreÄŸin fonksiyonlarını kaybettiÄŸinin belirtileri oldukça açıktır. Kusma ve mide bulantısı, nefes darlığı ve kaşıntılı cilt en tipik semptomlardandır. Bu evredeki kiÅŸiler genellikle düzenli diyalize veya bir böbrek nakli yapılmasına ihtiyaç duyar.

Kronik Böbrek YetmezliÄŸi Belirtileri Nelerdir?

Kronik böbrek yetmezliÄŸi yaÅŸayan kiÅŸiler genellikle bu hastalığın çeÅŸitli belirtilerini taşır. Ancak bazı durumlarda hiçbir semptom belirmeyebilir. Belirti gösterebilecek olası durumlar ise aÅŸağıdaki gibidir:

• Ä°drar miktarında azalma,
• Bacaklar, ayak bilekleri ve ayaklarda fazla suyun böbrekler tarafından atılamaması nedeniyle oluÅŸan ÅŸiÅŸkinlik,
• Belirlenemeyen nefes darlığı,
• Aşırı uyuÅŸukluk veya halsizlik,
• Sürekli mide bulantısı,
• Kafa karışıklığı,
• GöÄŸüste aÄŸrı veya baskı hissi,
• Nöbet geçirme veya koma durumu.

 

Böbrek yetmezliÄŸi erken evre belirtileri genellikle oldukça hafif ve incelikli olduÄŸundan tespiti zor olabilir. Ä°drar çıkışında azalma, vücutta ödem ve nefes darlığı erken belirtiler arasındadır.

Böbrek YetmezliÄŸi Neden Olur?

Peki böbrek yetmezliÄŸi neden olur? Böbreklerin normal iÅŸlevini yerine getirmesini engelleyen bir dizi faktör mevcuttur. Bu faktörler arasında çevresel kirlilik veya toksik ilaç maruziyeti, akut ve kronik hastalıklar, aşırı susuzluk veya dehidrasyon ve böbrek yaralanmaları bulunur. Böbrek yetmezliÄŸinin nedeni genellikle bu hastalığın tipini belirler. Böbreklere giden kan akışının aniden kesilmesi durumunda böbrek yetmezliÄŸi riski en yüksektir. Kalp krizi, kalp hastalığı, karaciÄŸerde doku hasarı ya da karaciÄŸer yetmezliÄŸi, dehidrasyon, ciddi yanıklar, alerjik reaksiyonlar ve sepsis gibi ciddi enfeksiyonlar böbreklere kan akışını engelleyebilir. Ayrıca tansiyon düÅŸürücü ilaçlar ve antienflamatuar ilaçlar da kan akışını etkileyebilir. Vücuttan idrarın atılamaması durumunda toksinler birikerek böbreklere aşırı yük bindirebilir. Bazı kanser türleri idrar yolunu tıkayarak bu duruma neden olabilir. Bu tür kanserler arasında erkeklerde en sık görülen prostat, kolon, rahim aÄŸzı ve mesane kanserleri yer alır. Böbrek taÅŸları, prostat büyümesi ve idrar yolundaki kan pıhtıları mesane sinirlerine hasar verebilir ve idrar çıkışını engelleyerek böbrek yetmezliÄŸi oluÅŸturabilir. Bunlar dışında;

• Böbrek içinde veya etrafındaki kan pıhtılaÅŸmaları,
• Enfeksiyonlar,
• Ağır metal zehirlenmesi sonucu oluÅŸan toksinler,
• UyuÅŸturucu ve alkol kullanımı,
• Vaskülit adlı kan damarı iltihabı,
• Lupus gibi vücut organlarını iltihaplandırabilen otoimmün hastalıklar,
• Glomerülonefrit adlı böbrek kılcal damarlarının iltihaplanması durumu,
• Hemolitik üremik sendrom adlı genellikle bağırsakta görülen ve kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasına neden olan bir enfeksiyon sonucu ortaya çıkan durum,
• Çoklu miyelom hastalığı,
• Kemik iliÄŸi plazma hücrelerinin kanseri olan multipl miyelom,
• Skleroderma adlı cildi etkileyen otoimmün bir hastalık,
• Trombotik trombositopenik purpura adlı kılcal damarlarda kan pıhtılaÅŸmasına sebep olan bozukluk,
• Kanser ve bazı otoimmün hastalıkların tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları ve bazı görüntüleme testlerinde kullanılan boyalar,
• Bazı antibiyotikler ve kontrol edilemeyen diyabet, böbrek yetmezliÄŸine yol açabilecek diÄŸer etkenlerdir.

Böbrek YetmezliÄŸi Nasıl TeÅŸhis Edilir?

Böbrek yetmezliÄŸi türünü saptamak için çeÅŸitli yöntemler kullanılır. Böbrek yetmezliÄŸinin teÅŸhisinde en önemli metot idrar analizidir. Ä°drardaki protein veya ÅŸeker gibi anormal durumları belirlemek için idrar örneÄŸi alınır. Ek olarak idrar sedimentasyon testi de uygulanabilir. Bu testte alyuvar ve akyuvar miktarı ölçülür, bakteri varlığı ve üre atık partikülleri aranır. Ä°drar üretim miktarının ölçümü böbrek yetmezliÄŸini teÅŸhis etmek için en basit testlerden biridir. ÖrneÄŸin yaralanma veya çeÅŸitli hastalıklardan kaynaklanan idrar yolu tıkanıklığı idrar çıkışını azaltabilir. Kan testleri böbreÄŸin normal koÅŸullarda filtrelediÄŸi üre azotu ve kreatinin gibi maddelerin seviyelerini ölçmek için gereklidir. Bu bileÅŸenlerdeki belirgin bir artış akut böbrek yetmezliÄŸi belirtisi olabilir. Böbrek ve idrar yolu görüntülerini saÄŸlamak için ultrason, MRI ve BT taraması gibi testler kullanılabilir. Böylelikle böbrekte herhangi bir tıkanıklık veya anormallik tespit edilebilir. Son olarak anormal birikimler, yara izleri ve enfeksiyonel organizmaların varlığına bakmak amacıyla böbrek biyopsisi yapılabilir. Biyopsi uyanıkken gerçekleÅŸtirilen, özel bir iÄŸne ile böbrekten doku örneÄŸi alınan basit bir iÅŸlemdir.

Böbrek YetmezliÄŸinin Tedavisi Nasıldır?

Böbrekte meydana gelen hasarlar genellikle kalıcıdır. Ancak böbrek yetmezliÄŸine neden olan temel hastalığın kontrol altına alınması ile bu durumu durdurmak veya yavaÅŸlatmak mümkün olabilir. Tedavi planı yetmezliÄŸe yol açan rahatsızlığa baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸebilir. Böbrek yetmezliÄŸi sırasında ortaya çıkan komplikasyonları hedefleyen tedaviler düzenlenebilir.

• Anemi tedavisi: Anemi durumunda, anemi ilaçları kullanılabilir.
• Kolesterol seviyesinin kontrolü: Böbrek yetmezliÄŸi olan hastaların kalp hastalığı riskini artırabilen yüksek kolesterol seviyeleri olabilir. Bu durumu yönetmek için kolesterol ilaçları kullanılabilir.
• Protein kısıtlı diyet: Böbrekler üzerindeki basıncı hafifletmek için protein alımını azaltma potansiyel problemlerin hafiflemesi açısından önemlidir.
• Sıvı birikmesi tedavisi: Kronik böbrek yetmezliÄŸi olan bireylerde vücutta sıvı birikimi görülebilir. Tedavi sürecinde bu durumu engellemek amacıyla diüretik ilaçlar kullanılabilir.
• Tansiyon yönetimi: Böbrek yetmezliÄŸi olan hastalar genellikle yüksek tansiyon sorunlarıyla mücadele eder. Nefroloji uzmanı böbrek iÅŸlevini korumak için yüksek tansiyon ilaçları reçete edebilir. Bu ilaçlar baÅŸlangıçta böbrek fonksiyonlarını azaltabileceÄŸinden, düzenli kontroller önemlidir.

 

Son evre böbrek hastalığı tedavisi ise iki yöntemle gerçekleÅŸtirilir.

Diyaliz: Ä°ÅŸlevini yitiren böbreklerin kan temizleme görevini bir makine yardımıyla yerine getirir. Diyaliz böbrek yetmezliÄŸini iyileÅŸtirmez ancak yaÅŸamı sürdürmek için belirli aralıklarla diyaliz seanslarına katılması gereklidir. Diyaliz hasta durumuna baÄŸlı olarak Hemodiyaliz veya periton diyalizi ÅŸeklinde uygulanabilir.

Böbrek Transplantasyonu: Ä°ÅŸlevsiz veya kısmen iÅŸlevsel olan bir böbreÄŸin yerine saÄŸlıklı bir böbreÄŸin takılmasıdır. Kadavradan yapılan nakillerde genellikle uzun bekleme süresi olmasına karşın canlı vericiden alınan böbrekler daha hızlı bir ÅŸekilde nakledilebilir. Böbrek transplantasyonundan sonra hastaların diyalize ihtiyaç duyması gerekmez.

Böbrek YetmezliÄŸine Ne Ä°yi Gelir?

Peki böbrek yetmezliÄŸine ne iyi gelir? Böbrek yetmezliÄŸi tedavisinde çeÅŸitli yöntemler kullanılır. KiÅŸiye özel tedavi böbrek yetmezliÄŸinin nedenine baÄŸlıdır. Diyaliz böbrek yetmezliÄŸi tedavisinde uygulanan yöntemlerden biridir. Diyaliz kanı makine aracılığıyla filtre ederek toksinlerden arındırır ve böbreklerin görevini yerine getirir. Kullanılacak diyaliz tipine baÄŸlı olarak büyük bir cihaz veya taşınabilir kateter torbası kullanılabilir. Diyalizle birlikte düÅŸük potasyumlu ve düÅŸük tuzlu bir diyet uygulanmalıdır. Diyaliz böbrek yetmezliÄŸini iyileÅŸtirmez ancak düzenli seanslara katılım yaÅŸam süresini uzatır. Böbrek yetmezliÄŸi için baÅŸka bir tedavi seçeneÄŸi de böbrek transplantasyonudur. Nakledilen bir böbrek normal iÅŸleyiÅŸe devam eder ve diyalizin gerekliliÄŸini ortadan kaldırır. Ancak uygun bir böbrek donörü bulma süreci genellikle uzun sürer. Canlı bir donör durumunda bu süreç daha hızlı ilerleyebilir. Yeni nakledilen böbreÄŸin vücut tarafından reddedilmesini önlemek için ameliyat sonrası immün baskılayıcı ilaçlar kullanılır.

Böbrek YetmezliÄŸinde Beslenme

Böbrek yetmezliÄŸi tedavisi için beslenmeye de özen gösterilmelidir. Böbrek yetmezliÄŸi yaÅŸayan kiÅŸiler için belirli bir diyet planı bulunmaz. Beslenme tercihleri genellikle böbrek rahatsızlığının seviyesi ve hastanın genel saÄŸlık durumuna göre deÄŸiÅŸkenlik gösterir. Ancak genel anlamda bazı öneriler sunulabilir. Sodyum ve potasyum tüketiminin kısıtlanması önemlidir. Her ikisinin de günlük alımı 2.000 miligramın altında olmalıdır. Fosfor da sodyum ve potasyum gibi sınırlı miktarda tüketilmeli ve günlük alım 1.000 miligramı aÅŸmamalıdır.

Erken ve orta dereceli böbrek hastalarının protein tüketimini azaltması önemlidir. Ancak son evre böbrek rahatsızlığı yaÅŸayanların doktor tavsiyesine baÄŸlı olarak, daha fazla protein alabileceÄŸi unutulmamalıdır. Doktorlar belirli gıdalardan kaçınmayı da önerebilir. Diyabetik nefropati adı verilen durum yani diyabetin neden olduÄŸu böbrek hasarı böbrek yetmezliÄŸinin en yaygın sebeplerinden biridir. Kontrolsüz kan ÅŸekeri seviyeleri böbreklere zarar verebilir ve bu zarar zaman içinde artabilir. Diyabetten kaynaklanan böbrek hasarı geri çevrilemez. Ancak kan ÅŸekerini ve tansiyonu kontrol altında tutmak böbrekteki zararı azaltabilir. Bu durumda reçeteli ilaçların düzenli kullanılması da hayati önem taşır. Diyabet hastalarının böbrek yetmezliÄŸi riski için düzenli kontroller yapılır.

Alkol tüketimi böbreklerin normalden daha fazla çalışmasını gerektirir. Böbrek yetmezliÄŸi olan bir kiÅŸide alkolün metabolize olması gecikir ve bu durum diyaliz uygulanana kadar devam eder. Bira ve ÅŸarap, yüksek fosfor içerdikleri için filtrelenmediklerinde ciddi kalp problemleri ve hatta ölüme yol açabilir. Ancak çoÄŸu sert içki aynı riski taşımaz. Ä°leri evre böbrek rahatsızlığı veya böbrek yetmezliÄŸi yaÅŸayan kiÅŸilerde alkol tüketimi doktor tarafından kısıtlanabilir ve bazı durumlarda tamamen diyetten çıkarmak en iyi seçenek olabilir. Böbrek yetmezliÄŸi olan kiÅŸilerde alkol, diÄŸer organları da olumsuz etkileyebilir ve karaciÄŸer problemlerine sebep olabilir.

 

KAYNAK: https://stanfordhealthcare.org/medical-conditions/liver-kidneys-and-urinary-system/kidney-failure/symptoms.html