Stockholm Sendromu Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

21 / KAS
2023

Bir yabancı tarafından bir odada esir tutulduÄŸunuzu hayal edin. Ä°çinizde dolaÅŸan baskın duyguların korku, tiksinti ve hatta nefret olmasını beklersiniz. Peki ya bu duygular düÅŸünülemez bir ÅŸeye dönüÅŸürse: sizi esir alan kiÅŸiye karşı empati! Psikolojik gerilim filminin akıl almaz bir deÄŸiÅŸimi gibi görünse de son derece gerçektir. Kafa karıştırıcı bir psikolojik fenomen olan Stockholm sendromunun kökeni 1973 yılında gerçekleÅŸen bir banka soygunu vakasına dayanır. Bu olayda Clark Olofsson ve bir arkadaşı dört banka çalışanını altı gün süresince rehin tutar. Rehin alınan bu dört kadın çalışanın hırsızlara karşı empatik ve sevecen bir tavır sergiler. Dahası polisin bankaya müdahale edeceÄŸini anladıklarında rehineler hırsızları uyarır. Altıncı günün sonunda kurtarılan rehinelerin kurtarıldıktan sonraki süreçte de hırsızlarla olan iliÅŸkileri devam eder. Hatta bazı rehineler hırsızların avukatlık masraflarını öder. Sendromun en çarpıcı örneÄŸi ise bir kadın rehinenin niÅŸanlısından ayrılıp bir hırsızla evlenme kararı almış olmasıdır. Bu olayın ardından psikiyatr Nils Bejerot tarafından ilk defa Stockholm sendromu tanımı yapılır. Her ne kadar kesin bir tanısı olmasa da sendrom psikoloji alanında genel olarak kabul görmüÅŸtür.

Stockholm Sendromu Nedir?

“Stockholm sendromu nedir?” sorusunu daha detaylı yanıtlamak gerekirse; Stockholm sendromu bireylerin psikolojik ve duygusal zorbalığa maruz kaldıklarında örneÄŸin rehin alındıkları veya cinsel saldırıya uÄŸradıkları durumlarda, kendilerine zarar veren kiÅŸiyle empati kurma ve onlara karşı duygusal bir baÄŸ oluÅŸturma eÄŸilimini ifade eder. Genellikle bu tür bir baÄŸ kurma eylemi maÄŸdurun soyguncularına karşı hissettiÄŸi sadakat, empati ve duygusal bağı içerir. Bu da genellikle psikolojide anksiyete ve hayatta kalma korkusunu hafifletecek bir savunma mekanizması olarak görülür. KiÅŸinin kurtulmayı umut etme yeteneÄŸini yitirdiÄŸi zamanlar kendilerine ÅŸiddet uygulayan kiÅŸiye muhtaç olduklarını düÅŸünmeye baÅŸlar. Halk arasında bu durumu açıklamak için sıkça celladına âşık olmak terimi kullanılır. Zorba kiÅŸiden gelen en küçük olumlu davranış bile maÄŸdurdaki minnettarlık ve baÄŸlılık duygularını tetikleyebilir ve gerçekliÄŸi bulanıklaÅŸtırabilir. Bu bağın varlığı maÄŸdurun saldırganla iÅŸ birliÄŸi yapmasına yol açabilir. Bu durum ise panik halindeki maÄŸdura zarar verebilir.

Stockholm Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Stockholm sendromu ilk olarak bir rehin alma durumunda tanımlanmış olsa da sosyal iliÅŸkilerde de görülebilen bir durumdur. Ä°liÅŸkide eziyet gören kiÅŸi kendisine zarar verene baÄŸlanabilir. Bu baÄŸlanma sürecinde Stockholm Sendromu belirtileri gösterir. Bu belirtiler aÅŸağıdaki gibidir:

• Gerçeklikten koparak kendi perspektifini kaybetme
• Kendini koruma amacıyla zorba kiÅŸiye yaranmaya çalışma
• Kendini yaÅŸadığı durumun suçlusu olarak görme
• Minnettarlık duygusu geliÅŸtirme
• Åžiddeti ve kötü muameleyi görmezden gelme
• Zorbaya karşı empati kurma çabası
• Zorbaya yardım etmeye kadar varabilecek duygusal baÄŸ oluÅŸturma

Stockholm Sendromu Kimlerde Görülür?

Stockholm sendromu ismini Stockholm'deki bir rehine krizinden alsa da bu durum sadece rehine durumları ile sınırlı deÄŸildir. Toplumun pek çok kesiminde ve günlük hayatta da Ä°liÅŸkilerde Stockholm sendromu durumuna rastlanabilir. ÖrneÄŸin mahkûmların gardiyanlarına, savaÅŸ tutsaklarının düÅŸman askerlere, ensest maÄŸdurlarının ebeveynlerine, ÅŸiddet gören kadınların kocalarına, tarikat üyelerinin liderlerine ve ölüm kampı tutuklularının baskıcı iliÅŸkilerindeki kiÅŸilere duydukları paradoksal baÄŸlılık bu durumu açıkça gösterir.

Stockholm Sendromu İnsan Psikolojisini Nasıl Etkiler?

Stockholm Sendromu belirtileri yaÅŸayan ve psikolojik esaret altında sayılan kiÅŸilerde travma sonrası stres bozukluÄŸuna rastlanır ve bu kiÅŸiler günlük hayata adapte olmakta zorlanırlar. Stockholm sendromunda insanların fiziksel ve ruhsal olarak yaÅŸadığı deÄŸiÅŸimler aÅŸağıdaki gibidir:

• Dikkat eksikliÄŸi
• Gerçek dışı duyguların neden olduÄŸu duygusal deÄŸiÅŸimler
• Güvensizlik hissi
• Hayattan zevk alamama durumu
• Her ÅŸeye karşı ÅŸaÅŸkınlık hissi
• Kabus görme
• Sebepsiz sinirlilik hali
• Travmatik olayı defalarca hatırlama
• Uykusuzluk

Hangi Durumlarda Stockholm Sendromu Yaşanır?

Stockholm Sendromu, belirli durumlarda kiÅŸinin verdiÄŸi psikolojik bir tepki olarak görülebilir. Sendromun oluÅŸabileceÄŸi koÅŸullar ve açıklamaları ÅŸu ÅŸekildedir:

• Stockholm Sendromu, bir kiÅŸi tutsak edildiÄŸinde veya dış dünyadan izole edildiÄŸinde gözlenir. Rehineci veya tehditkâr kiÅŸiye karşı rehin ya da tutsak durumdaki bireyler hayatta kalma stratejisi olarak duygusal baÄŸ kurabilir. AraÅŸtırmalara göre yoÄŸun korku ve çaresizlik hissi - esaret veya izolasyon sonucu geliÅŸebilir - Stockholm Sendromu'nun oluÅŸumuna katkıda bulunabilir.
• Rehine alan kiÅŸi ve kurban arasındaki güç dengesizliÄŸi Stockholm Sendromu'nun meydana geldiÄŸi durumlarda genellikle gözlenir. Rehine alan kiÅŸi kurbanın temel ihtiyaçları olan yiyecek, su ve güvenliÄŸe eriÅŸimini kontrol eder ve bu durum kurbanın rehine alana olan bağımlılığını artırır. Yapılan bir çalışmada istismara dayalı iliÅŸkilerdeki güç dengesizliÄŸinin maÄŸdurlarda sendromun geliÅŸimine etkisi olduÄŸu tespit edilmiÅŸtir.
• Rehin alınan bireyin duygusal manipülasyona maruz kalması Stockholm Sendromunun ortaya çıkmasına etki edebilir. Rehin alan birey maÄŸdurun güvenini ve baÄŸlılığını elde etmek için kibarlık, anlayış gibi yöntemler kullanabilir. Bir araÅŸtırmaya göre rehinecinin dönemsel olarak ödüllendirme ve cezalandırma kullanması da bu sendromun geliÅŸimine katkı saÄŸlayabilir.
• Stockholm Sendromu bir bireyin kaçabileceÄŸi seçeneklerin sınırlı olduÄŸunu düÅŸündüÄŸünde meydana gelebilir. MaÄŸdur kendisini rehine alan kiÅŸinin tek güvence ve koruma kaynağı olduÄŸuna inanmaya baÅŸlayabilir. Finansal istismara uÄŸrayanlar da finansal özgürlük için seçeneklerinin kısıtlı olduÄŸunu hissettiklerinde bu sendromu yaÅŸayabilir.

Stockholm Sendromu Kişiyi Nasıl Etkiler?

Sendromun en belirgin özelliklerinden biri istismarcı ile pozitif bir duygusal iliÅŸki oluÅŸmasıdır. Bu sendromu yaÅŸayan bireyler kendilerini rehine alan veya istismar eden kiÅŸiye karşı sevgi, hayranlık ve hatta aÅŸk hissi duyabilir. Bu duygusal baÄŸlantı istismarcının zaman zaman maÄŸdura karşı gösterdiÄŸi ÅŸefkat veya anlayış ile desteklenebilir. Sendromlu bireyler kendilerine kötü davranan kiÅŸiden gelen zararı ya da tacizi reddedebilir veya önemsizleÅŸtirebilir. Bu durum yaÅŸadıkları travmanın duygusal yükünü kabullenmekten kaçınmak için bir savunma mekanizması olabilir. Sendrom maÄŸdurları genellikle istismarcılara karşı sadakat veya minnettarlık hissederler çünkü onların güvenlik, koruma ve hatta hayatta kalma konusunda önemli bir rol oynadığını düÅŸünürler. Bu duygusal baÄŸ maÄŸdurun temel ihtiyaçlarını karşılamak için istismarcıya olan bağımlılığının artmasına neden olabilir. Sendroma sahip kiÅŸiler genellikle baÅŸkalarına güvenmekte veya kendi baÅŸlarına karar almakta zorlanabilir. Bu durum genellikle istismarcıya duydukları duygusal bağın yanında yaÅŸadıkları kötü muameleyi kabullenmenin getirdiÄŸi endiÅŸe ve korkudan kaynaklanır. Sendromlu bireyler onlara yardım etmeye ya da onları kurtarmaya çalışan kiÅŸi ve kurumlarla ilgili endiÅŸe veya korku hissi yaÅŸayabilir. Bu durum genellikle saldırgana olan duygusal bağın yanı sıra bilindik ortamdan ayrılıp belirsizliÄŸe adım atma ihtimalinden doÄŸan korku ve endiÅŸeden kaynaklanır.

Stockholm Sendromu Tedavisi Var mıdır?

“Stockholm sendromu testi var mı? Tedavi edilebilir mi?” soruları da merak edilen konulardan biridir. Stockholm sendromu hastanın geçmiÅŸ deneyimleri göz önünde bulundurularak teÅŸhis edilen bir durumdur. Ancak tedavi süreci genelde hastanın belirtileri üzerinden ÅŸekillenir. Uyku problemi yaÅŸayan hasta için uzman doktor ilaç tedavisi önerebilir, uyku sorunu devam ederse travma sonrası stres bozukluÄŸu tedavisi de uygulanabilir. Tedavinin genel hedefi hastanın hislerini tanımasını ve deÄŸiÅŸen duygusal durumlarla baÅŸa çıkabilmesini saÄŸlamaktır. Hastanın yaÅŸadıkları göz önüne alınarak uygulanacak tedavide genellikle psikoterapi kullanılır. Bu yöntemle hastada anksiyete ve depresyonun üstesinden gelme ve farkındalık oluÅŸturma hedeflenir. Tedavi sürecinde odak noktası hastanın kötü muameleye maruz bırakan kiÅŸinin niyetini anlaması ve bu durumun farkına varmasıdır. Güven ortamının oluÅŸturulması, hastanın güvensizlik hissini azaltabilir. Yas sürecine giren hasta için hayata yeniden baÄŸlanabilmek zaman alabilir. Aile ve grup terapileriyle saÄŸlıklı bir destek ağı kurularak hastanın normale dönüÅŸü kolaylaÅŸtırılabilir.

KAYNAK:

https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1300/J173v04n01_02

https://www.healthline.com/health/mental-health/stockholm-syndrome

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22387-stockholm-syndrome

https://www.webmd.com/mental-health/what-is-stockholm-syndrome