Güneş Çarpması Nedir? Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

 

GüneÅŸ çarpması, sıcak çarpması olarak da bilinir ve yüksek ısıdaki ortamlara uzun süre maruz kalındığında ortaya çıkan ciddi bir durumdur. Vücut ısısının 40 derecenin üzerine çıkmasına ve terleme mekanizmasının bozulmasına neden olur. GüneÅŸ çarpması, özellikle yaz aylarında daha sık görülür ve her yaÅŸtan insanı etkileyebilir. Ancak çocuklar ve bebekler, yaÅŸlılar, kronik hastalığı olanlar ve obez bireyler daha yüksek risk altındadır. Acil tıbbi müdahalenin gerekliÄŸi olduÄŸu güneÅŸ çarpması hakkında merak edilenleri sizler için derledik.

GüneÅŸ Çarpması Nedir?

GüneÅŸ çarpması, yüksek sıcaklığa maruz kalma sonucunda vücutta aşırı ısınma halinin yaÅŸanmasıdır. Aşırı sıcaÄŸa maruz kalma durumunda vücut sıcaklığı 40 derece ve üzerine çıkar. GüneÅŸ çarpması aÅŸağıdaki nedenlerden kaynaklanır:

• Yüksek sıcaklıklara maruz kalma: Uzun süre güneÅŸ ışığı altında kalmak veya çok sıcak ortamlarda bulunmak.
• Yetersiz sıvı alımı: Susuz kalmak veya yeterince elektrolit içeren sıvı almamak.
• Yetersiz terleme: Ter bezlerinin yeterince çalışmaması veya terlemeyi engelleyen kıyafetler giymek.
• Bazı ilaçlar: Diüretikler, antikolinerjikler ve bazı antipsikotikler gibi bazı ilaçlar güneÅŸ çarpması riskini artırabilir.

GüneÅŸ Çarpması ÇeÅŸitleri Nelerdir?

GüneÅŸ çarpması, tıbbi acil müdahale gerektiren ciddi bir durumdur ve tek bir çeÅŸidi vardır. Ancak, güneÅŸ çarpması semptomlarının ÅŸiddetine ve hastanın genel saÄŸlık durumuna baÄŸlı olarak iki farklı kategoriye ayrılabilir:

• En yaygın tiptir.
• Terleme mekanizması bozulur.
• Cilt kuru ve sıcak olabilir.
• BaÅŸ aÄŸrısı, baÅŸ dönmesi, bulantı, kusma, kas krampları, halsizlik ve bilinç kaybı gibi semptomlar görülebilir.

• Egzersiz veya yoÄŸun fiziksel aktivite sırasında aşırı ısınma sonucu oluÅŸur.
• Terleme mekanizması normal ÅŸekilde çalışır.
• Cilt nemli ve serin olabilir.
• Kas krampları, halsizlik, baÅŸ aÄŸrısı, baÅŸ dönmesi, bulantı ve kusma gibi semptomlar görülebilir.

Her iki güneÅŸ çarpması türü de acil tıbbi müdahale gerektirir. GüneÅŸ çarpması semptomları yaşıyorsanız veya birinin güneÅŸ çarpması geçirdiÄŸini düÅŸünüyorsanız derhal tıbbi yardım almanız önemlidir.

GüneÅŸ Çarpması Belirtileri Nelerdir?

Aşırı sıcaÄŸa maruziyet ve güneÅŸ çarpmasının ardından vücutta tuz ve su kaybı yaÅŸanabilir. Bu durumun sonucunda da kas krampı, halsizlik, güçsüzlük kaynaklı bir bitkinlik yaÅŸanabilir. Bu durumun ilerlemesi ve vücudun ısı dengesini koruma özelliÄŸini kaybetmesi durumunda vücut sıcaklığı tehlikeli düzeyde yükselir ve güneÅŸ çarpması yaÅŸanabilir. Rektal ölçüm sonuçlarının 40 derece ve üzeri çıkması güneÅŸ çarpmasının ana belirtilerindendir. Bir diÄŸer belirti olan nörolojik belirtiler de huzursuzluk, konuÅŸma bozukluÄŸu, kafa karışıklığı ÅŸeklinde yaÅŸanır. GüneÅŸ çarpması belirtileri aÅŸağıdaki gibidir:

• Bulantı ve kusma
• Ciltte kırmızı renk deÄŸiÅŸikliÄŸi
• Çarpıntı
• Soluk alıp vermenin hızlanması
• Aşırı terleme
• Zonklayıcı baÅŸ aÄŸrısı
• BaÅŸ dönmesi ve sersemlik
• Kas krampları
• Nefes darlığı
• Bilinç bulanıklığı
• KonuÅŸma bozukluÄŸu
• Halüsinasyonlar
• Nadir durumlarda nöbetler

GüneÅŸ Çarpması Tanısı Nasıl Konulur?

GüneÅŸ çarpması tanısında ilk olarak hastanın yaÅŸamsal fonksiyonları takip edilir. Ardından kan gazı, tam kan sayımı, serum kreatin kinaz düzeyi, pıhtılaÅŸma parametreleri ile idrarda myoglobin varlığının araÅŸtırılması yapılır. GüneÅŸ çarpması geliÅŸen kiÅŸilerde genellikle kalp hızı yükselmiÅŸ ve soluk alıp verme hızlanmış olarak tespit edilir.

GüneÅŸ Çarpması Nasıl Geçer? GüneÅŸ Çarpması Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tedavide hastanın vücut sıcaklığının düÅŸürülmesi ile beyin ve diÄŸer hayati organların hasarının önlenmesi hedeflenir. Vücut sıcaklığının ani düÅŸürülmesinde soÄŸuk duÅŸ alınması etkili olabilir. SoÄŸuk su tedavisinin uygulanamadığı durumlarda evaporatör (buharlaÅŸtırıcı) soÄŸutma tekniklerinin kullanılması da uygulanabilir. Uygulanan bir diÄŸer yöntem de koltuk altı ve kasık bölgelerine buz torbası konulmasıdır. Tedavide ateÅŸ düÅŸürücülerden uzak durulmalıdır. GüneÅŸ çarpması olan bireylerde ateÅŸ düÅŸürücü kullanımı karaciÄŸerde zehirleyici etki gösterebilir.

GüneÅŸ Çarpmasını Önlemek Ä°çin Neler Yapılabilir?

GüneÅŸ çarpması yaÅŸamı tehdit eden bir seyirde ilerleyebileceÄŸinden bilinçli olunmalıdır. Özellikle aşırı sıcak havalarda serin kalmaya ve sıvı tüketmeye özen gösterilmelidir. Kıyafetlerin de hafif ve rahat olanları tercih edilmelidir. Bunun yanında dışarıda geçirilecek zaman doÄŸru ayarlanmalıdır. GüneÅŸin zararlı etkilerinden korunmak için de yüksek koruyucu özellikte kremler ve güneÅŸ gözlüÄŸü kullanılmalıdır.

• Bol bol sıvı için: Susuz kalmamak için gün boyunca bol su ve elektrolit içeren sıvılar için.
• GüneÅŸten korun: GüneÅŸ ışınlarının en yoÄŸun olduÄŸu saatlerde (10.00 – 16.00 arası) güneÅŸten uzak durmaya çalışın. GüneÅŸ kremi kullanın ve ÅŸapka ve güneÅŸ gözlüÄŸü takın.
• Hafif giysiler giyin: Terlemeyi kolaylaÅŸtıracak hafif ve bol giysiler giyin.
• Serin ortamlarda bulun: Mümkün olduÄŸunca serin ve klimalı ortamlarda bulunmaya çalışın.
• Düzenli egzersiz yapın: Sıcak havalarda egzersiz yaparken dikkatli olun ve bol sıvı tüketin.
• Bazı ilaçlara dikkat edin: Diüretikler, antikolinerjikler ve bazı antipsikotikler gibi bazı ilaçlar güneÅŸ çarpması riskini artırabilir. Bu ilaçları kullanıyorsanız doktorunuza danışın.

Çocuklarda & Bebeklerde GüneÅŸ Çarpması

4-5 yaşından küçük çocuk ve bebeklerin cildi güneÅŸin zararlı ultraviyole ışınlarına karşı hassastır. Bu nedenle bebek ve çocuklarda sıcak yaz aylarında çocuklarda güneÅŸ çarpması belirtileri daha fazla görülür. Bununla birlikte bazı önlemler alınarak çocuklar güneÅŸ çarpmasından korunabilir. Bu önlemlerden en önemlisi güneÅŸ kremi kullanmaktır. Çocuklar dışarı çıkmadan 15-30 dakika önce yüksek faktörlü krem ile korunmaya alınmalıdır. Ancak çoÄŸu kremin koruyuculuk süresi birkaç saat olduÄŸundan dışarıda daha fazla zaman geçirilmesi durumunda krem uygulanması belirli aralıklarla tekrarlanmalıdır. Dikkat edilmesi gereken bir diÄŸer nokta da kıyafet seçimidir. Sıcak havalarda açık renk ve pamuklu kıyafetlerin tercih edilmesi önemlidir.

GüneÅŸ Çarpmasında Ä°lk Yardım

GüneÅŸ çarpmasına maruz kalan kiÅŸi serin bir ortama alınmalı ve üzerindeki sıkı giysiler gevÅŸetilerek kusma riskine karşı kiÅŸi yan pozisyonda yatırılmalıdır. Vücut ısısını düÅŸürmek için de baÅŸ, göÄŸüs ve kol altlarına soÄŸuk suyla ıslatılmış bez konulmalıdır. Bu müdahalede kan dolaşımını baÅŸa doÄŸru yönlendirmek de önemlidir. Bu nedenle kiÅŸinin ayakları yükseltilmeli, bacak ve kollara masaj uygulanmalıdır. KiÅŸinin bilinci açıksa sıvı alımı saÄŸlanmalıdır. Ancak kiÅŸinin bilinci kapalıysa mutlaka acil yardım alınmalıdır.

KAYNAK: https://newsnetwork.mayoclinic.org/discussion/mayo-clinic-minute-heat-exhaustion-and-heatstroke/

SIK SORULAN SORULAR