Steroid Nedir? Ne İşe Yarar?

 

Steroidler, doğal olarak vücutta bulunan veya sentetik olarak üretilen hormon benzeri bileşiklerdir. Doğal olarak vücutta bulunan bu bileşikler özellikle hormonlar olarak işlev görür ve çeşitli metabolik süreçlerin düzenlenmesinde önemli rol oynar. Ancak, steroidler sadece vücutta üretilen hormonlarla sınırlı değildir; sentetik versiyonları da mevcuttur ve tıbbi tedavilerde veya performans artırıcı olarak kullanılabilir. “Steroid nedir, ne işe yarar?” sorusunun yanıtını sizler için derledik.

Steroid Nedir?

Steroidler, dört karbon halkasından oluşan organik bileşikler sınıfına girer ve vücutta pek çok önemli işlevi yerine getirir. Hem bitkilerde hem de hayvanlarda doğal olarak bulunurlar ve özellikle hormonlar olarak görev yapar. Steroid hormonları, vücudun farklı sistemlerini düzenleyen kimyasal habercilerdir ve bu hormonlar arasında kortizol, testosteron, östrojen ve progesteron gibi çeşitli hormonlar bulunur.

Steroidler, lipitler (yağlar) kategorisinde yer alır ve kolesterol gibi maddelerden türetilirler. Kolesterol, steroid hormonlarının yapı taşıdır ve bu hormonların sentezinde kritik bir rol oynar. Steroidler, vücuttaki inflamasyonu azaltmak, bağışıklık sistemini düzenlemek, cinsiyet özelliklerini ve üreme fonksiyonlarını kontrol etmek gibi birçok farklı işlevde rol oynarlar. Ayrıca, steroidlerin sentetik versiyonları, tıpta çeşitli hastalıkların tedavisinde ve sporda performans artırıcı olarak kullanılmaktadır.

Steroid Ne İşe Yarar?

Steroidler, vücutta birçok önemli işlevi yerine getirirler ve bu nedenle hem tıbbi hem de sportif alanlarda geniş bir kullanım yelpazesine sahiptirler. Steroidlerin başlıca kullanım alanları ve işlevleri aşağıdaki gibidir:

• Kortikosteroidler, iltihaplanmayı azaltmada etkilidir ve astım, romatoid artrit, lupus gibi inflamatuar hastalıkların tedavisinde yaygın olarak kullanılır.
• Otoimmün hastalıklarda bağışıklık sistemini baskılamak için kullanılırlar. Örneğin, organ nakli sonrası organ reddini önlemek için kullanılabilirler.
• Testosteron eksikliği gibi hormon dengesizliklerinin tedavisinde kullanılırlar. Ayrıca menopoz sonrası östrojen tedavisinde de yer alırlar.
• Alerjik reaksiyonları ve anafilaktik şok gibi ciddi alerjik durumları kontrol altına almak için kullanılırlar.
• Anabolik steroidler, protein sentezini artırarak kas kütlesi ve gücünü artırmada kullanılır. Bu, sporcular arasında yaygındır, ancak yan etkileri nedeniyle dikkatli kullanılmalıdır.
• Performans artırıcı olarak kullanıldıklarında, sporcuların dayanıklılık ve performansını artırabilirler. Ancak, doping olarak kabul edilen bu kullanım birçok spor dalında yasaktır ve ciddi sağlık riskleri taşır.
• Egzama, sedef hastalığı gibi cilt hastalıklarının tedavisinde topikal steroidler kullanılır.
• Astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi solunum yolu hastalıklarının yönetiminde inhaler steroidler kullanılır.

Kortikosteroidler Ne İçin Kullanılır?

Kortikosteroidler, birçok tıbbi durumda yaygın olarak kullanılan güçlü anti-inflamatuar ve immünosüpresif ilaçlardır. Kortikosteroidlerin başlıca kullanım alanları aşağıdaki gibidir:

• Astım: Astım ataklarını önlemek ve kontrol altına almak için kullanılır. İnhaler formda verildiğinde, akciğerlerdeki iltihaplanmayı azaltarak solunum yollarını açar.
• Romatoid Artrit: Eklemlerdeki iltihabı azaltarak ağrı ve şişliği hafifletir. Hem sistemik hem de lokal olarak (örneğin, eklem içine enjeksiyon şeklinde) uygulanabilir.
• Crohn Hastalığı ve Ülseratif Kolit: Bağırsaklarda iltihabı azaltarak bu inflamatuar bağırsak hastalıklarının semptomlarını hafifletir.
• Şiddetli Alerjiler: Anafilaktik şok gibi hayatı tehdit eden alerjik reaksiyonları tedavi etmek için kullanılır. Ayrıca, mevsimsel alerjiler ve atopik dermatit gibi durumlarda da etkili olabilir.
• Alerjik Rinit: Burun spreyleri veya oral formları ile burun iltihabını ve tıkanıklığını azaltır.
• Lupus Hastalığı: Bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırmasını engelleyerek hastalığın belirtilerini kontrol eder.
• Multiple Skleroz: Atakları azaltmak ve sinir sistemi iltihabını hafifletmek için kullanılır.
• Sarkoidoz: Vücuttaki granülomların (iltihaplı hücre kümeleri) neden olduğu iltihabı azaltır.
• Egzama: Ciltteki iltihabı ve kaşıntıyı azaltmak için topikal olarak uygulanır.
• Sedef Hastalığı: Ciltteki iltihabı ve plakları hafifletir.
• Adrenal Yetmezlik: Addison hastalığı gibi durumlarda, vücudun yeterince kortikosteroid üretmediği durumlarda eksikliği tamamlar.
• Organ Reddi Önleme: Nakledilen organın vücut tarafından reddedilmesini önlemek için immünosüpresif olarak kullanılır.
• Kanser Tedavisi: Lenfoma ve lösemi gibi bazı kanser türlerinin tedavisinde kemoterapi ile birlikte kullanılır.
• Beyin Tümörleri: Beyin ödemini azaltmak için kullanılır.

Steroid Hormonu Nedir?

“Steroid hormonu nedir?” sorusunu steroid hormonları, vücutta çeşitli fizyolojik süreçleri düzenleyen ve kolesterolden türetilen lipit hormonlardır şeklinde yanıtlayabiliriz. Bu hormonlar, hücre zarını geçip hücre içindeki reseptörlere bağlanarak gen ekspresyonunu düzenlerler. Steroid hormonları, dört karbon halkasından oluşan tipik bir yapıya sahiptir.

Steroidler Ne İşe Yarar?

“Steroidler ne işe yarar?” sorusunun yanıtı aşağıdaki gibidir:

• Aldosteron: Kan basıncı ve hacmini yükselterek kan basıncı düzenlemesine yardımcı olur.
• Kortizol: Vücudun stresle baş etmesine ve metabolizmanın düzenlenmesine yardımcı olur.
• Testosteron: Erkek cinsiyet hormonu olan testosteron, az miktarda kadın yumurtalıklarında ve testisler tarafından üretilir. Erkek üreme organları ve erkek sekonder cinsiyet özelliklerinin gelişimini sağlar.
• Östrojen: Kadın cinsiyet hormonu olan östrojen, iskelet büyümesine ve kadın cinsiyet özelliklerinin gelişimine yardım eder.
• Progesteron: Bir diğer kadın cinsiyet hormonu progesteron, yumurtalıklarda üretilir. Progesteron hamilelikte rahim astarının oluşması için önemlidir.

Steroid İlaçlar Nelerdir?

Piyasada birçok farklı formda bulunan steroid ilaçlar aşağıdaki gibidir:

• Oral steroidler: oral solüsyon, tablet ve suda çözünür tablet formlarındadır. En yaygın kullanılan oral streoid grubu glukokortikoidlerdir.
• Topikal steroidler: Merhem, krem ve losyon formunda içerikler sedef hastalığı, egzama ve kontakt dermatit gibi cilt rahatsızlıklarında kullanılır.
• Burun spreyleri ve burun damlaları: Burun polipleri, alerji ve saman nezlesi için kullanılır.
• Göz damlaları: Göz ameliyatı sonrası iltihabı önlemek adına ya da göz iltihaplanmasında ya da kullanılır.
• Kulak damlaları: Kulak kanalı iltihabı için kullanılır.
• Rektuma uygulanabilen fitiller, merhemler veya köpükler: Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi bağırsak iltihabı durumları için kullanılır.
• Steroid inhalerleri: Akciğerlere nefes yoluyla alınan steroid türüdür. Genellikle kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve astım tedavisinde kullanılır.
• Steroid enjeksiyonları: Tenisçi iltihabı, tendon iltihabı ya da eklemleri etkileyen hastalıklar gibi yumuşak dokuları etkileyen bazı durumlarda kullanılabilir.

Steroid Yan Etkileri Nelerdir?

Steroid yan etkileri kullanılan steroid türüne göre farklılık gösterir.

• Oral steroidler 3 haftadan daha kısa bir süre kullanıldıklarında çoğunlukla yan etkilere neden olmaz. Daha uzun süreli kullanımda ise hazımsızlık veya mide sorunları, iştah artışı veya kilo alma, uyku güçlüğü, ruh hali değişiklikleri (sinirlilik, kaygı, depresyon vb.), enfeksiyon riskinde artış (özellikle su çiçeği, zona ve kızamık), kan şekeri yüksekliği veya diyabet, kemik erimesi (osteoporoz), yüksek tansiyon, cushing sendromu, glokom, katarakt gibi olası yan etkilere neden olabilir.
• Steroid inhalerler doğru ve normal dozlarda kullanıldığında genellikle yan etki riski çok düşüktür. Nadiren de ağız ya da boğaz ağrısı, ses boğukluğu, burun kanaması, öksürük, pamukçuk gibi yan etkilere neden olabilir.
• Steroid burun spreyleri nadir olarak burunda batma, yanma, kuruma, kabuklanma, kaşıntı, kızarıklık veya şişlik, burun kanaması, ağızda hoş olmayan bir tat, boğaz kuruluğu ya da tahriş gibi yan etkilere neden olabilir.
• Steroid enjeksiyonları enjeksiyonun verildiği yerde birkaç gün boyunca ağrı ve rahatsızlık hissi, geçici morarma veya cilt altında kan toplanması, kızarıklık, şişme ve ağrıya neden olan bir enfeksiyon, bölgede yağ kaybı, ciltte soluk bir renk, diyabet hastalarında birkaç gün sürebilecek kan şekeri artışı, tansiyon hastalarında birkaç gün sürebilecek tansiyon artışı, baş ağrısı gibi etkiler yaratabilir.

 

KAYNAKLAR:

https://www.nhsinform.scot/tests-and-treatments/medicines-and-medical-aids/types-of-medicine/corticosteroids#who-can-use-them

https://medlineplus.gov/steroids.html

https://medlineplus.gov/anabolicsteroids.html

SIK SORULAN SORULAR